Giáo án Ngữ Văn Lớp 12 - Vợ chồng A Phủ (Tô Hoài )

ày trước Mị muốn đi chơi” + Mị có ý nghĩ lạ lùng mà rất chân thực: “Nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay chứ không buồn nhớ lại nữa. Nhớ lại chỉ thấy nước mắt ứa ra” à Mị đã ý thức được tình cảnh đau xót của mình. + Trong đầu Mị vẫn đang rập rờn tiếng sáo: “Anh ném Pao, em không bắt - Em không yêu quả Pao rơi rồi”. à Tiếng sáo biểu tượng cho khát vọng tình yêu tự do đã thổi bùng lên ngọn lửa tâm hồn Mị + Những sục sôi trong tâm hồn đã thôi thúc Mị có những hành động: “lấy ống mỡ sắn một miếng bỏ thêm vào đĩa dầu” à Mị muốn thắp sáng lên căn phòg vốn bấy lâu chỉ là bóng tối, thắp ánh sáng cho cuộc đời tăm tối of mình. “quấn lại tóc, với tay lấy cái váy hoa vắt ở phía trong vách” à Mị muốn được đi chơi xuân, quên hẳn sự có mặt của A Sử. - Khi bị A Sử trói đứng: + “Trong bóng tối, Mị đứng im lặng, như không biết mình đang bị trói. Hơi rượi còn nồng nàn, Mị vẫn nghe tiếng sáo đưa Mị đi theo những cuộc chơi, những đám chơi...” à Quên hẳn mình đang bị trói, vẫn thả hồn theo những cuộc chơi, những tiếng sáo gọi bạn tình tha thiết bên tai. + “Mị vùng bước đi. Nhưng tay chân đau không cựa được...” à Khát vọng đi chơi xuân đã bị chặn đứng. + “Mị nín khóc, Mị lại bồi hồi (). Lúc lại nồng nàn tha thiết nhớ (). Mị lúc mê lúc tỉnh” à Tô Hoài đặt sự hồi sinh của Mị vào tình huống bi kịch: khát vọng mãnh liệt – hiện thực phũ phàng, khiến cho sức sống của Mị càng thêm mãnh liệt. => Tư tưởng của nhà văn: Sức sống của con người cho dù bị giẫm đạp, trói buộc nhưng vẫn luôn âm ỉ và có cơ hội là bùng lên. * Tâm trạng và hành động của Mị khi thấy A Phủ bị trói đứng: - Lúc đầu, khi chứng kiến cảnh thấy A Phủ bị trói mấy ngày đêm: “Nhưng Mị vẫn thản nhiên thổi lửa hơ tay” à Dấu ấn của sự tê liệt tinh thần. - Khi nhìn thấy “một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má đã xám đen lại” của A Phủ: Mị thức tỉnh dần. + “Mị chợt nhớ lại đêm năm trước A Sử trói Mị”, “Nhiều lần khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được” à Nhớ lại mình, nhận ra mình và xót xa cho mình. + Nhớ tới cảnh: Người đàn bà đời trước cũng bi trói đến chết à Thương người, thương mình. + Nhận thức được tội ác của nhà thống lí: “Trời ơi nó bắt trói đứng người ta đến chết. Chúng nó thật độc ác” + Thương cảm cho A Phủ: “Cơ chừng chỉ đêm mai là người kia chết, chết đau, chết đói, chết rét” à Từ lạnh lùng thương cảm, dần dần Mị nhận ra nỗi đau khổ của mình và của người khác. + Mị lo sợ hốt hoảng, tưởng tượng khi A Phủ đã trốn được: “lúc ấy bố con sẽ bảo là Mị cởi trói cho nó, Mị liền phải trói thay vào đấy, Mị phải chết trên cái cọc ấy” à Nỗi sợ như tiếp thêm sức mạnh cho Mị đi đến hành động. - Liều lĩnh hành động: cắt dây mây cứu A Phủ “Mị rón rén bước lại Mị rút con dao nhỏ cắt lúa, cắt nút dây mây” à Hành động bất ngờ nhưng hợp lí: Mị dám hi sinh vì cha mẹ, dám ăn lá ngón tự tử nên cũng dám cứu người. + “Mị đứng lặng trong bóng tối. Rồi Mị cũng vụt chạy ra” à Là hành động tất yếu: Đó là con đường giải thoát duy nhất, cứu người cũng là tự cứu mình. => Tài năng của nhà văn trong miêu tả tâm lí nh vật: Diễn biến tâm lí tinh tế được miêu tả từ nội tâm đến hành động. => Giá trị nhân đạo sâu sắc: + Khi sức sống tiềm tàng trong con người được hồi sinh thì nó là ngọn lửa không thể dập tắt. + Nó tất yếu chuyển thành hành động phản kháng táo bạo, chống lại mọi sự chà đạp, lăng nhục để cứu cuộc đời mình. 2. Nhân vật A Phủ: a. Số phận đặc biệt của A Phủ: - Từ nhỏ mồ côi cha mẹ, không người thân thích, sống sót qua nạn dịch - Làm thuê, làm mướn, nghèo đến nỗi không thể lấy được vợ vì tục lệ cưới xin - 10 tuổi bị bắt đem bán đổi lấy thóc của người Thái, sau đó trốn thóat và lưu lạc đến Hồng Ngài. - Trở thành chàng trai khỏe mạnh, tháo vát, thông minh: “chạy nhanh như ngựa”, “biết đúc lưỡi cày, biết đục cuốc, lại cày giỏi và đi săn bò tót rất bạo” - Nhiều cô gái mơ ước được lấy A Phủ làm chồng: “Đứa nào được A Phủ cúng bằng được con trâu tốt trong nhà, chẳng mấy lúc mà giàu” - Nhưng A phủ vẫn rất nghèo, không lấy nổi vợ vì phép làng và tục lệ cưới xin ngặt nghèo. b. Tính cách đặc biệt của A Phủ : - Gan góc từ bé: “A Phủ mới mười tuổi, nhưng A Phủ gan bướng, không chịu ở dưới cánh đồng thấp, A Phủ trốn lên núi lạc đến Hồng Ngài” - Lớn lên: dám đánh con quan, sẵn sàng trừng trị kẻ ác: “1 ng to lớn chạy vụt ra vung tay ném con quay rất to vào mặt A Sử (). Nó vừa kịp bưng tay lên. A Phủ đã xộc tới, nắm cái vòng cổ, kéo dập đầu xuống, xé vai áo, đánh tới tấp” à Hàng loạt các động từ cho thấy sức mạnh và tính cách của A Phủ, không quan tâm đến hậu quả sẽ xảy ra. - Khi trở thành người làm công gạt nợ: + A Phủ vẫn là con người tự do: “bôn ba rong ruổi ngoài gò ngoài rừng”, làm tất cả mọi thứ như trc đây. + Không sợ cường quyền, kẻ ác: Để mất bò, điềm nhiên vác nửa con bò hổ ăn dở về và nói chuyện đi bắt hổ một cách thản nhiên, điềm nhiên cãi lại thống lí Pá Tra. Lẳng lặng đi lấy cọc và dây mây để người ta trói đứng mình. à Không sợ cái uy của bất cứ ai, không sợ cả cái chết. - Bị trói vào cột, A Phủ nhai đứt hai vòng dây mây định trốn thoát à Tinh thần phản kháng là cơ sở cho việc giác ngộ Cách mạng nhanh chóng sau này. è Nghệ thuật xây dựng nhân vật rất đặc trưng: - Nét khác nhau giữa hai nhân vật: + Mị: được khắc họa với sức sống tiềm tàng bên trong tâm hồn. + A Phủ: đc nhìn từ bên ngoài, tính cách được bộc lộ ở hành động, vẻ đẹp hiện lên qua sự gan góc, táo bạo, mạnh mẽ. - Nét giống nhau: + Tính cách của những người dân lao động miền núi Mị: Bề ngoài lặng lẽ, âm thầm, nhẫn nhục nhưng bên trong luôn sôi nổi, ham sống, khao khát tự do và hạnh phúc. A Phủ: Táo bạo, gan góc mà chất phác, tự tin. + Cả hai: là nạn nhân của bọn chúa đất, quan lại tàn bạo nhưng trong họ tiềm ẩn sức mạnh phản kháng mãnh liệt. 3. Nghệ thuật: - Khắc họa nhân vật: sống động và chân thực. - Miêu tả tâm lí nhân vật: sinh động, đặc sắc (diễn biến tâm trạng của Mị trong đêm tình mùa xuân và đem Mị cắt dây trói cho A Phủ). - Quan sát, tìm tòi: Có những phát hiện mới lạ trong phong tục, tập quán (tục cưới vợ, trình ma, đánh nhau, xử kiện, ốp đồng, đêm tình mùa xuân, cảnh uống rượu ngày tết). - Nghệ thuật kể chuyện: uyển chuyển, linh hoạt, mang phong cách truyền thống nhưng đầy sáng tạo (kể theo trình tự thời gian nhưng có đan xen hồi ức, vận dụng kĩ thuật đồng hiện của điện ảnh .). - Ngôn ngữ: giản dị, phong phú, đầy sáng tạo, mang bản sắc riêng. - Giọng điệu: trữ tình, lôi cuốn người đọc. III. Tổng kết: 1. Chủ đề: Giá trị hiện thực, nhân đạo sâu sắc. - Cảm thông sâu sắc với nỗi khổ vật chất và nỗi đau tinh thần của các nhân vật Mị và A phủ dưới chế độ thống trị của phong kiến miền núi. - Khám phá sức mạnh tiềm ẩn của những nạn nhân: niềm khát khao hạnh phúc, tự do và khả năng vùng dậy để tự giải phóng. VỢ CHỒNG A PHỦ (Trích) 4, Phân tích: a, Nhân vật Mị: * Xuất hiện: ngồi trên tảng đá, cạnh tàu ngựa, lúc nào mặt cũng cúi, buồn rười rượi è xa lạ với cảnh tấp nập nhà thống lý Pá Tra. à Gợi sự chú ý: số phận éo le, đau khổ của nhân vật. * CôMị: cô dâu gạt nợ nhà thống lý Pá Tra: - Lai lịch: Gia đình nghèo, xinh đẹp, chăm chỉ, hiếu thảo, khát khao hạnh phúc. - Làm dâu gạt nợ nhà Pá Tra: bị bắt cóc vì món nợ truyền kiếp của bố mẹ à Thân phận đau khổ của người nông đân nghèo, người phụ nữ miền núi trong XH cũ. + Phản kháng quyết liệt: “Đêm nào cũng khóc “– nắm lá ngón tự tử “ à thương cha phải sống. + Thân phận nôlệ: lùi lũi như con rùa . Quanh năm mỗi mùa mỗi việc . Bịđánh đập cùng kẹp . Ởlâu trong cái khổ. ... è Sống mà như chết, tê liệt các giác quan, không còn ý nghĩa về không gian, thế giới, không hi vọng, không mong đợi = vô thức, vô cảm giữa địa ngục trần gian - Nhân cách con người bị rẻ rúng, nổi khổ nhục của đồng bào các dân tộc thiểu số; đồng cảm xót thương của t/g à lên ánXH. * Sức sống tiềm tàng của nhân vật Mị: - Trỗi dậy mạnh mẽ trongđêm tình mùa xuân: + Sự tác động của ngoại cảnh + Tiếng sáo gọi bạn tình + Uống rượu ừngực... -Diễn biến tâm trạng: + Quá khứ hiện về + Đối lập với hiện tại khổ cực, phủ phàng. + Thấy mình còn trẻ, lòng phơi phới muốn đi chơi à Sự trỗi dậy của lòng ham sống, khát vọng hạnh phúc. -Hành động: + Xắn mỡ thắp đèn sáng. + Quấn tóc, rút váy hoa. + Bùng cháy mạnh mẽ ngay cả khi bị trói vào cột “ Mị vùng bước đi “, thả hồn theo tiếng sáo - Trạng thái vô thức vô cảm. - Cắt dây trói cứu A Phủ: + Lúc đầu: Thản nhiên vì qua quen = vô cảm: Với A Phủ, Với chính mình à mất ý thức sống + Ngọn lửa sáng lên: giọt nước mắt bò lăn trên hỏm má xạm đen = xúc động, vô cảm : Mị khóc à Sẳn sàng chịu trói thay A Phủ. + Hành động táo bạo: cắt dây trói cứu A Phủ, tình thương thắng sợ hãi. + Cứu được A Phủ: hi vọng, khát khao được sống lại bừng lên trong Mị – chạy theo A Phủ tự giải thoát cuộc đời mình. à Âm thầm nhưng quyết liệt, táo bạo mạnh mẽ. b, Nhân vật A Phủ: * Xuất hiện đột ngột: đánh A Sử : hiên ngang áp đảo: chạy vụt ra...đánh tới tấp. * Lai lịch: -Mồ côi lạcđến Hồng Ngài. -Nghèo: không ruộng không bạc trắng. -Tư cách: táo bạo gan góc, sức sống mãnh liệt. -Khoẻ mạnh, tài năng lao động. àPhóng khoáng, yêu tự do. * Đi ở gạt nợ: -Đánh A Sử : Thân phận nô lệ suốt đời. -Cảnh xử kiện: + Khói thuốc phiện mù mịt. + Bị đánh suốt từ chiềuđến đêm. + A Phủ chịu đòn im như tượngđá. àBức tranh cụ thể sinh động giàu sức tố cáo về tập tục lạc hậu, dã man ở miền núi. - Mất bò: bị trói đứng vào cột chờ chết àVùng lên chạy khi được Mị cứu. * Nhận xét chung: - Số phận giống nhau - Tính chất khác nhau. III, Tổng kết: - Nội dung: Giá trị nhân đạo tích cực mang ý thức giai cấp: lên án thế lực phong kiến, thực dân áp bức tàn bạo, thông cảm với số phận đau khổ của người nông dân, k/đ phẩm chất của họ...đề cao tình ái hữu sự đồng cảm với những con người cùng cảnh ngộ. -Nghệ thuật: + Xây dựng nhân vật, miêu tả tâm lí nhân vật. + Sở trường miêu tả phong tục, sinh hoạt, cảnh miền xuôi, miền núi, cảnh thiên nhiên. + Trần thuật linh hoạt, tự nhiên