Giáo án môn Ngữ Văn Lớp 6 - Tiết 93, 94: Đêm nay bác không ngủ - Nguyễn Huệ

GIÁO ÁN HỌ VÀ TÊN SINH VIÊN : Đinh Thị Ái Hòa GVHD : Trần Thanh Hùng Lớp : 6A3, Tuần 26, Tiết 93 - 94 Tên bài dạy : Đêm nay Bác không ngủ Ngày soạn : 03/03/2009 Ngày dạy : 09/03/2009 ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ Minh Huệ I.Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh: Cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng Bác Hồ trong bài thơ với tấm lòng yêu thương mênh mông, sự chăm sóc ân cần đối với các chiến sĩ và đồng bào; thấy được tình cảm yêu quý, kính trọng của người chiến sĩ đối với Bác Hồ. Nắm được những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ : Kết hợp miêu tả, kể chuyện với biểu hiện cảm xúc, tâm trạng ; những chi tiết giản dị, tự nhiên mà giàu sức truyền cảm; thể thơ năm chữ thích hợp với bài thơ có yếu tố kể chuyện. II.Chuẩn bị bài học: 1.Giáo viên: - Xem sách giáo khoa, sách tham khảo, nghiên cứu nội dung bài học, soạn giáo án. - Chuẩn bị đồ dùng dạy học : Bảng phụ. 2. Học sinh: Xem sách giáo khoa, soạn bài trước ở nhà. III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy – học Ổn định lớp : 1’ Kiểm tra bài cũ : 4’ Hãy nêu ý nghĩa tư tưởng của truyện “Buổi học cuối cùng”. Dạy bài mới Giới thiệu bài : 2’ Nhà thơ Tố Hữu viết: “ Bác ơi tim Bác mênh mông thế Ôm cả non sông mọi kíêp người” Thật vậy trái tim Bác Hồ - trái tim không ngủ yên. Cách đây hơn nữa thế kỉ, đã có một đêm mưa rừng khiến Bác không sao ngủ được . Để tìm hiểu lí do vì sao Bác không ngủ thì hôm nay cô sẽ giới thiệu cho các em một tác phẩm của tác giả Minh Huệ nói về đêm không ngủ của Bác . Đó là bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ”. TG Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung Hoạt động 1: Hướng dẫn đọc và tìm hiểu chú thích về tác giả, tác phẩm. _ Hướng dẫn đọc bài thơ Đọc với nhịp chậm giọng thấp ở đoạn đầu và nhịp nhanh hơn, giọng lên cao hơn một chút ở đoạn giữa và cuối cùng cùng chậm lại. (?) Bài thơ kể lại câu chuyện gì? Em hãy kể tóm tắt diễn biến câu chuyện đó? (?) Em hãy cho biết hoàn cảnh, thời gian địa điểm diễn ra câu chuyện đó ? (?) Bài thơ được viết theo thể thơ gì? Em có nhận xét gì về số tiếng và số dòng trong một khổ thơ. [ Thể thơ 5 chữ bắt nguồn từ thơ ca dân gian, thể này phổ biến trong tục ngữ như: Cơm treo, mèo nhịn đói; Việc bé xé ra to. Thể thơ này thích hợp với những bài thơ có yếu tố tự sự. (?) Theo em bài thơ này có mấy nhân vật? Hoạt động 2: Hướng dẫn Đọc - Hiểu văn bản. - Phân tích tâm trạng của anh đội viên khi thức dậy lần thứ nhất. Cho học sinh đọc lại bài thơ (?) Trong bài thơ em thấy anh đội viên đã thức dậy mấy lần trong đêm ? (?) Trong lần đầu thức giấc anh đã chứng kiến những hành động gì của Bác ? Tâm trạng của anh ra sao ? Đọc 2 câu thơ : “Bóng Bác cao lồng lộng Ấm hơn ngọn lửa hồng” (?) Em hãy cho biết tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ nào và cho biết tác dụng của nó ? Ä Câu chuyện mở đầu và phát triển rất tự nhiên, giản dị mà cuốn hút. Lần đầu tiên bức chân dung của Bác được tái hiện chân thực mà cảm động qua tâm trạng của anh đội viên, Bác vừa là vị lãnh tụ vĩ đại đồng thời cũng là người cha kính yêu hết sức gần gũi. - Phân tích tâm trạng của anh đội viên khi thức dậy lần thứ ba. (?) Tại sao tác giả không tả, kể lần thức giấc thứ hai của anh đội viên ? (?) Tâm trạng của anh đội viên như thế nào khi thức dậy lần thứ ba ? (?) Vì sao anh đội viên thấy vui sướng khi nghe câu trả lời của Bác ? (?) Từ đó dẫn đến quyết định gì ở anh ? (?) Em có nhận xét gì về từ ngữ được sử dụng trong đoạn thơ ? - Hướng dẫn tìm hiểu hình tượng Bác Hồ. (?) Tác giả đã miêu tả Bác theo trình tự ra sao? (?) Việc tác giả sử dụng các từ láy: Trầm ngâm, đinh ninh, phăng phắc có tác dụng gì trong việc thể hiện hình ảnh Bác ? - Tìm hiểu ý nghĩa khổ thơ cuối. Học sinh đọc lại khổ thơ cuối. (?) Em hãy cho biết vì sao trong đoạn kết nhà thơ lại viết: Đêm nay Bác không ngủ Vì một lẽ thường tình Bác là Hồ Chí Minh. Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh tổng kết Cho học sinh đọc ghi nhớ sách giáo khoa Ngoài bài thơ này em còn biết bài thơ nào khác nóivề đêm không ngủ của Bác. Hướng dẫn học sinh luyện tập. 4. Củng cố: 2’ Hình ảnh của Bác Hồ được thể hiện như thế nào qua bài thơ. 5. Dặn dò: 1’ Về nhà học bài và chuẩn bị bài cho tiết sau, bài “Lượm”. GVHD Trần Thanh Hùng SVTT Đinh Thị Ái Hoà Đọc chú thích sách giáo khoa trang 66. Học sinh đọc theo hướng dẫn của giáo viên. àKể lại một đêm không ngủ của Bác trên đường đi chiến dịch thời kháng chiến chống Pháp. Hoàn cảnh : Trên đường đi chiến dịch mưa lâm thâm và lạnh; Thời gian: Một đêm khuya; Địa điểm : Trong một mái lều tranh xơ xác. àViết theo thể ngũ ngôn, nguồn gốc từ hát dặm Nghệ Tĩnh. Mỗi khổ có 4 dòng. Vần liền ở cuối dòng 2,3. Bài thơ có hai nhân vật : Anh đội viên và Bác à Thức dậy ba lần Lần thứ nhất :”Từ đầuLấy sức đâu mà đi” à Học sinh phát biểu ý kiến. à Sử dụng phép so sánh không ngang bằngà Thể hiện sự lớn lao vĩ đại của Bác đồng thời cũng rất gần gũi – tình thương của Bác còn ấm hơn ngọn lửa. Học sinh đọc lại đoạn thơ “Lần thứ ba thức dậy Bác ơi ! mời Bác ngủ” Học sinh thảo luận. à Hốt hoảng khi thấy Bác vẫn chưa ngủ. à Nằng nặc mời Bác đi nghỉ à Học sinh nêu ý kiến à Học sinh trả lời à Sử dụng nhiều từ láy mang tính gợi hình, gợi cảm rất cao (đinh ninh, phăng phắc, lồng lộng, hốt hoảng) à Theo trình tự không gian, thời gian,cử chỉ, lời nói, tâm trạng. à Làm cho hình ảnh Bác Hồ hiện lên cụ thể, sinh động, chân thực. Học sinh nêu dẫn chứng. Học sinh đọc khổ thơ cuối à Học sinh nêu ý kiến Học sinh đọc ghi nhớ và ghi bài vào tập Học sinh trả lời. Học sinh về nhà làm phần luyện tập. I. Giới thiệu chung: 1. Tác giả: - Minh Huệ tên khai sinh là Nguyễn Thái, sinh năm 1927, quê ở Nghệ An. - Làm thơ từ thời kháng chiến chống Pháp. 2. Tác phẩm: - Đây là bài thơ nổi tiếng nhất của ông được viết đầu năm 1951. - Dựa trên một sự kiện có thực. II. Đọc - Hiểu văn bản 1. Cái nhìn và tâm trạng của anh đội viên đối với Bác. 1.1. Anh đội viên thức dậy lần thứ nhất. - Ngạc nhiên vì trời đã khuya mà Bác chưa ngủ. - Xúc động khi thấy Bác đốt lửa ,dém chân cho các chiến sĩ. - Mơ màng : Cảm nhận được sự lớn lao của Bác - Thổn thức : Lo cho sức khoẻ của Bác Ä Nghệ thuật so sánh : Gợi tả hình ảnh lớn lao gần gũi của Bác, đồng thời thể hiện tình cảm thân thiết, ngưỡng mộ của anh đối với Bác. 1.2 Anh đội viên thức dậy lần thứ ba - Anh hốt hoảng khi thấy Bác vẫn ngồi đinh ninh. - Anh năn nỉ mời Bác đi nghỉ. - Anh thức luôn cùng Bác. [ Qua diễn biến tâm trạng của người chiến sĩ, bài thơ thể hiện cụ thể và chân thực tình cảm của anh đội viên cũng như tình cảm chung của bộ đội và nhân dân ta đối với Bác Hồ. Đó là lòng kính yêu vừa thiêng liêng vừa gần gũi, là lòng biết ơn và niềm hạnh phúc được nhận tình yêu thương và sự chăm sóc của Bác, là niềm tự hào về vị lãnh tụ vĩ đại mà bình dị. 2. Hình tượng Bác Hồ Hình tượng của Bác được miêu tả thông qua cái nhìn và tâm trạng của anh đội viên - Hình dáng – tư thế: Lặng im, trầm ngâm, đinh ninh à Thể hiện chiều sâu tâm trạng của Bác - Cử chỉ - hành động: Đốt lửa, dém chân với cử chỉ nhẹ nhàng.à Thể hiện tình cảm yêu thương và sự chăm sóc ân cần, tỉ mỉ của Bác đối với các chiến sĩ. - Lời nói: Thương đoàn dân công, càng thương càng nóng ruột.à Thể hiện nỗi lòng, sự lo lắng của Bác đối với tất cả bộ đội và nhân dân. [ Qua các chi tiết miêu tả , hình ảnh Bác Hồ hiện lên trong bài thơ thật giản dị, gần gũi, chân thực mà hết sức lớn lao. 3. Ý nghĩa khổ thơ cuối - Đêm không ngủ trong bài thơ là một trong vô vàn những đêm không ngủ của Bác. - Việc Bác không ngủ vì lo việc nước và thương bộ đội, dân công đã là một “lẽ thường tình” của cuộc đời Bác. III. Tổng kết: Ghi nhớ (sgk) IV. Luyện tập: Học sinh về nhà làm.