Giáo án môn Giáo dục công dân Lớp 11 - Bài 8: Những thay đổi về mọi mặt của Việt nam từ khi tiến hành công cuộc đổi mới trong 30 năm qua

chuû chung chung khoâng coù tính lòch söû vaø tính giai caáp, khoâng phaûi daân chuû hình thöùc, daân chuû cho moät soá ít ngöôøi coù ñieàu kieän ñeå höôûng daân chuû, cuõng khoâng phaûi daân chuû chæ veà maët naøo ñoù nhö quyeàn phoå thoâng ñaàu phieáu chaúng haïn. Daân chuû vôùi tính caùch moät tieâu chí cuûa chuû nghóa xaõ hoäi ôû Vieät Nam laø daân chuû theo tö töôûng Hoà Chí Minh. Ñoù laø daân laø chuû ñaát nöôùc vaø daân laøm chuû moïi coâng vieäc cuûa ñaát nöôùc quan heä ñeán lôïi ích, cuoäc soáng cuûa mình; khoâng chæ laøm chuû veà chính trò maø coøn laøm chuû trong kinh teá, xaõ hoäi. Quan troïng cuûa daân chuû laø vaán ñeà quyeàn löïc trong quoác gia trong tay ai? Hoà Chí Minh chæ roõ: “Nöôùc ta laø nöôùc daân chuû Bao nhieâu lôïi ích ñeàu vì daân Bao nhieàu quyeàn haïn ñeàu cuûa daân Coâng vieäc ñoåi môùi xaây döïng laø traùch nhieäm cuûa daân Söï nghieäp khaùng chieán, kieán quoác laø coâng vieäc cuûa daân Chính quyeàn töø xaõ ñeán chính phuû trung öông do daân cöû ra Ñoaøn theå töø trung öông ñeán xaõ do daân toå chöùc neân Noùi toùm laïi, quyeàn haønh vaø löïc löôïng ñeàu ôû nôi daân”(7) Töø ngaøy khai sinh nöôùc Vieät Nam daân chuû coäng hoøa, nöôùc ta ñaõ laø nöôùc daân chuû, kyû nguyeân chính quyeàn ôû trong tay thieåu soá (phong kieán, thöïc daân) ñaõ chuyeån sang kyû nguyeân ñoäc laäp töï do daân chuû, chính quyeàn ôû trong tay ña soá, trong tay nhaân daân. Töø 1945 ñeán nay ñaõ dieãn ra quaù trình xaây döïng neàn daân chuû nhaân daân, vaø xaây döïng neàn daân chuû xaõ hoäi chuû nghóa. Thaønh töïu laø to lôùn, nhöng môùi chæ laø böôùc ñaàu. Neàn daân chuû non treû cuûa ñaát nöôùc nöôùc ta coøn ñöùng tröôùc haøng loaït vaán ñeà thöïc tieãn vaø lyù luaän. Muïc tieâu “daân chuû” trong coâng thöùc “daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû, vaên minh” coù noäi dung phong phuù, coù trình ñoä cao hôn nhieàu so vôùi trình ñoä daân chuû hieän nay. Daân chuû laø giaù trò lôùn cuûa loaøi ngöôøi trong lòch söû vaø trong thôøi ñaïi ngaøy nay. Coù yù kieán noùi trong muïc tieâu “daân chuû”, chuùng ta khoâng neân phaân bieät daân chuû tö saûn vaø daân chuû xaõ hoäi chuû nghóa. Quan ñieåm ñoù khoâng ñuùng. Chuùng ta phaûi keá thöøa raát nhieàu, hoïc hoûi raát nhieàu ôû daân chuû tö saûn, song daân chuû maø chuùng ta xaây döïng khaùc veà baûn chaát vôùi daân chuû tö saûn. Trong xaõ hoäi tö baûn hieän ñaïi, daân chuû tö saûn ñaõ phaùt trieån ôû trình ñoä cao, song quyeàn quyeát ñònh caùc coâng vieäc lôùn cuûa nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi veà thöïc chaát khoâng thuoäc veà ña soá nhaân daân, treân thöïc teá thuoäc quyeàn caùc taäp ñoaøn tö baûn luõng ñoaïn, maëc daàu caùc quyeát ñònh ñoù ñöôïc ñöa ra töø caùc cô quan quyeàn löïc daân cöû. Vaán ñeà laø caùc cô quan ñaïi bieåu quyeàn löïc “cuûa nhaân daân” thöïc teá do ai döïng leân, ñaïi bieåu quyeàn lôïi cuûa ai, trong hoaït ñoäng chòu söï chi phoái cuûa ai? Coù chính quyeàn tö saûn naøo coù theå laøm ñieàu gì ñoù traùi vôùi lôïi ích, yù chí cuûa caùc taäp ñoaøn tö baûn luõng ñoaïn? Nhöng noù hoaøn toaøn coù theå, trong tröôøng hôïp “caàn thieát”, haønh ñoäng ngöôïc laïi vôùi lôïi ích cuûa ña soá nhaân daân. Daân chuû coù caùc cô cheá, thieát cheá baûo ñaûm. Qua toång keát thöïc tieãn, C.Maùc ñi ñeán keát luaän raèng cheá ñoä coäng hoøa ñaïi nghò laø thieát cheá hoaøn bò nhaát cuûa neàn daân chuû tö saûn. C.Maùc, Ph.AÊng-ghen, V.Leâ-nin ñaõ ra söùc tìm toøi caùc hình thöùc, thieát cheá cuûa neàn daân chuû xaõ hoäi chuû nghóa. Nhöng C.Maùc vaø Ph.AÊng-ghen do chöa coù thöïc tieãn, coøn V.Leâ-nin do thôøi gian laõnh ñaïo chính quyeàn Xoâ Vieát quaù ngaén nguûi, neân caùc vò chöa ñi ñeán nhöõng keát luaän coù tính chaát ñoät phaù veà vaán ñeàu neâu treân. Qua toång keát thöïc tieãn, Ñaûng ta ñi ñeán nhaän ñònh quan troïng raèng muoán hoaøn thieän neàn daân chuû xaõ hoäi chuû nghóa phaûi hoaøn thieän heä thoáng phaùp luaät xaõ hoäi chuû nghóa, xaây döïng vaø hoaøn thieän heä thoáng chính trò xaõ hoäi chuû nghóa trong khuoân khoå phaùp luaät xaõ hoäi chuû nghóa. Trong xaây döïng, hoaøn thieän heä thoáng chính trò xaõ hoäi chuû nghóa, khaâu quan troïng nhaát laø xaây döïng Nhaø nöôùc phaùp quyeàn xaõ hoäi chuû nghóa cuûa nhaân daân, do nhaân daân, vì nhaân daân. Döôùi chuû nghóa xaõ hoäi “daân chuû” vaø “chuyeân chính” ñeàu trong khuoân khoå hieán phaùp, luaät phaùp ñöôïc nhaân daân taïo laäp theo cô cheá daân chuû. Söï hình thaønh nhaø nöôùc phaùp quyeàn xaõ hoäi chuû nghóa khoâng chæ laø söï thay ñoåi phöông thöùc “quaûn lyù”, phöông thöùc thi haønh quyeàn löïc (do nhaân daân uûy quyeàn) cuûa Nhaø nöôùc, maø coøn laø söï ñoåi môùi phöông thöùc laõnh ñaïo cuûa Ñaûng ñoái vôùi nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi theo höôùng daân chuû hoùa, phaùp cheá hoùa söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng. Döôùi chuû nghóa xaõ hoäi, daân chuû khoâng chæ laø moät cheá ñoä nhaø nöôùc maø coøn toàn taïi vôùi tö caùch moät cheá ñoä töï quaûn cuûa nhaân daân ñoái vôùi moïi hoaït ñoäng xaõ hoäi. Do vaäy, vai troø quaûn lyù xaõ hoäi cuûa caùc ñoaøn theå nhaân daân ngaøy caøng taêng leân. Ñoåi môùi cô caáu toå chöùc vaø cô cheá hoaït ñoäng cuûa caùc thieát cheá chính trò - xaõ hoäi (Ñaûng, Nhaø nöôùc, caùc ñoaøn theå chính trò xaõ hoäi) laø ñeå thöïc hieän muïc tieâu duy nhaát: laøm cho nguyeân taéc “bao nhieâu quyeàn haïn ñeàu cuûa daân” ñöôïc thöïc hieän moät caùch ñaày ñuû nhaát, laøm cho quaàn chuùng nhaân daân ñoâng ñaûo thaät söï quaûn lyù nhaø nöôùc, quaûn lyù xaõ hoäi vöøa giaùn tieáp, vöøa tröïc tieáp, chuû yeáu laø phöông thöùc tröïc tieáp (khaùi nieäm “quaûn lyù” bao haøm caû thöïc thi quyeàn löïc). 5- Veà khaùi nieäm “vaên minh” Cuõng nhö khaùi nieäm “daân chuû”, khaùi nieäm “vaên minh” laàn ñaàu tieân ñöôïc xem nhö moät muïc tieâu, tieâu chí cuûa chuû nghóa xaõ hoäi. “Vaên minh” laø khaùi nieäm raát roäng, raát chung, khaù tröøu töôïng, coù theå hieåu theá naøy hay theá khaùc, vì vaäy, vôùi tính caùch ñaëc tröng cuûa chuû nghóa xaõ hoäi, noäi dung khaùi nieäm “vaên minh” caàn ñöôïc xaùc ñònh roõ. Quan nieäm xaõ hoäi xaõ hoäi chuû nghóa phaûi laø moät xaõ hoäi vaên minh xuaát phaùt ñaàu tieân töø C.Maùc. Chính oâng ñaõ duøng töø xaõ hoäi coäng saûn vaên minh ñeå chæ xaõ hoäi töông lai cuûa loaøi ngöôøi. Theo quan nieäm cuûa C.Maùc, Ph.AÊng-ghen, V.I.Leâ-nin, chuû nghóa xaõ hoäi vaø chuû nghóa coäng saûn khoâng phaûi moät xaõ hoäi bieät laäp taùch khoûi doøng chaûy cuûa neàn vaên minh nhaân loaïi. Traùi laïi, chuû nghóa coäng saûn laø keát quaû taát yeáu cuûa söï phaùt trieån cuûa vaên hoùa, vaên minh, tröïc tieáp laø neàn vaên minh ñaït ñöôïc döôùi xaõ hoäi tö baûn. Song, chuû nghóa xaõ hoäi coù söù meänh chaám döùt tình traïng vaên minh ñi ñoâi vôùi daõ man, nghóa laø tình traïng “döôøng nhö laø loaøi ngöôøi caøng chi phoái thieân nhieân ñöôïc nhieàu hôn thì con ngöôøi laïi caøng trôû thaønh noâ leä cuûa nhöõng ngöôøi khaùc hay noâ leä cho söï ñeâ tieän cuûa chính mình”, tình traïng “taát caû nhöõng phaùt minh cuûa chuùng ta vaø taát caû söï tieán boä cuûa chuùng ta töïa hoà nhö ñang daãn tôùi choã laø nhöõng löïc löôïng vaät chaát coù moät ñôøi soáng tinh thaàn, coøn ñôøi soáng cuûa con ngöôøi thì haï thaáp xuoáng trình ñoä nhöõng löïc löôïng vaät chaát ñôn thuaàn”(8). OÂng Alvin Toffler goïi xaõ hoäi tö baûn hieän ñaïi laø “neàn vaên minh laøn soùng thöù ba”. OÂng ta khoâng chæ ca ngôïi nhöõng thaønh töïu kyø dieäu veà khoa hoïc, coâng ngheä (cuûa loaøi ngöôøi chöù khoâng phaûi cuûa rieâng chuû nghóa tö baûn) maø chuû yeáu ca ngôïi caùc giaù trò “vónh cöûu” veà toå chöùc xaõ hoäi ôû Myõ vaø phöông Taây. Nhöng Toffler “queân” maët traùi cuûa neàn vaên minh aáy maø maët traùi ñoù laïi theå hieän chuû yeáu treân lónh vöïc toå chöùc xaõ hoäi vaø quan heä xaõ hoäi. Neàn vaên minh maø chuùng ta caàn phaùt trieån laø neàn vaên minh toaøn dieän vaø nhaân baûn nhaát. Ñoù khoâng chæ laø vaên minh vaät chaát - kyõ thuaät maø coøn laø vaên minh tinh thaàn, khoâng chæ vaên minh trong quan heä giöõa ngöôøi vôùi thieân nhieân maø coøn laø vaên minh trong quan heä giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi, vaên minh trong toå chöùc xaõ hoäi, vaên minh trong chaát löôïng cuoäc soáng vaø loái soáng. Ñoù laø neàn vaên minh cuûa moät xaõ hoäi “daân giaøu, nöôùc maïnh, coâng baèng, daân chuû”, neàn vaên minh cuûa moät xaõ hoäi do nhaân daân laøm chuû. Neàn vaên minh xaõ hoäi chuû nghóa ôû Vieät Nam laø keát quaû cuûa söï keá thöøa nhöõng thaønh töïu cuûa vaên minh nhaân loaïi keát hôïp vôùi söï keá thöøa nhöõng giaù trò toát ñeïp cuûa truyeàn thoáng daân toäc. Xaõ hoäi xaõ hoäi chuû nghóa phaûi laø moät xaõ hoäi hieän ñaïi, vaên minh, giaøu baûn saéc daân toäc. Daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû, vaên minh laø nhöõng muïc tieâu khoâng taùch rôøi nhau, boå sung cho nhau, muïc tieâu naøy laøm cô sôû, ñieàu kieän, tieàn ñeà cho muïc tieâu kia. Ñoù laø nhöõng muïc tieâu laâu daøi, nhöõng giaù trò beàn vöõng, töøng böôùc ñöôïc hieän thöïc hoùa trong quaù trình ñoåi môùi ñaát nöôùc treân con ñöôøng xaõ hoäi chuû nghóa. Traàn Höõu Tieán GS.TS, Hoïc vieän Chính trò - Haønh chính quoác gia Hoà Chí Minh (1) C.Maùc - AÊng-ghen: Tuyeån taäp, Nxb Söï thaät, Haø Noäi 1980, t.1, tr 562 (2) C.Maùc-Ph.AÊng-ghen, “Pheâ phaùn cöông lónh Goâ-ta”. Tuyeån taäp, Nxb Söï thaät, Haø Noäi, 1983, T4, tr 477 (3) Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, Baùo caùo chính trò cuûa Ban Chaáp haønh Trung öông Ñaûng taïi Ñaïi hoäi Ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IV, Nxb Söï thaät, Haø Noäi 1977, tr 40-41 (4) Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, Cöông lónh xaây döïng ñaát nöôùc trong thôøi kyø quaù ñoä leân chuû nghóa xaõ hoäi, Nxb Söï thaät, Haø Noäi, 1981, tr 4 (5) Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, Vaên kieän Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù X, Nxb Chính trò quoác gia, Haø Noäi, 2006, tr 108 (6) Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, Cöông lónh xaây döïng ñaát nöôùc trong thôøi kyø quaù ñoä leân chuû nghóa xaõ hoäi, Nxb Söï thaät, Haø Noäi, 1991, tr. 8 (7) Hoà Chí Minh: Toaøn taäp, Nhaø xuaát baûn Chính trò quoác gia, Haø Noäi, 1995, t 5, tr. 698 (8) C.Maùc, Ph.AÊng-ghen, Tuyeån taäp, Nxb Söï thaät, Haø Noäi, 1981, t 2, tr 575