Giáo án môn giáo dục công dân Lớp 11 - Bài 4: Cạnh tranh trong sản xuất và lưu thông hàng hoá

Ngµy so¹n 25/9/2008 TiÕt 8 Bµi 4: C¹nh tranh trong s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ (1TiÕt) I. Môc tiªu bµi häc 1. VÒ kiÕn thøc -Nªu ®­îc kh¸i niÖm c¹nh tranh, nguyªn nh©n vµ tÝnh tÊt yÕu kinh tÕ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc c¹nh tranh trong s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng hãa. -HiÓu ®­îc môc ®Ých c¹nh tranh, c¸c lo¹i c¹nh tranh vµ tÝnh hai mÆt cña c¹nh tranh. 2. VÒ kÜ n¨ng -BiÕt c¸ch quan s¸t t×nh h×nh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, qua ®ã ph©n lo¹i ®­îc c¸c lo¹i c¹nh tranh vµ ¶nh h­ëng cña chóng. -Tr×nh bµy ®­îc môc ®Ých, c¸c lo¹i c¹nh tranh vµ mang tÝnh hai mÆt cña c¹nh tranh trong s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. -B­íc ®Çu nhËn thøc ®­îc c¸c gi¶i ph¸p mµ Nhµ n­íc dïng ®Ó ph¸t huy mÆt tÝch cùc vµ kh¾c phôc mÆt h¹n chÕ cña c¹nh tranh ë n­íc ta hiÖn nay. 3. Th¸i ®é, hµnh vi - ñng hé viÖc sö dông c¹nh tranh ®Ó thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. -ñng hé viÖc lµm cña Nhµ n­íc khi xö lÝ c¹nh tranh tr¸i ph¸p luËt. II. Tµi liÖu vµ ph­¬ng tiÖn gi¶ng d¹y S¸ch gi¸o khoa GDCD líp 11 C©u hái t×nh huèng GDCD líp 11 III. Ho¹t ®éng d¹y vµ häc 1. KiÓm tra bµi cò: C©u hái: Cã ý kiÕn cho r»ng: N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn lµm cho l­îng gi¸ trÞ cña mét hµng ho¸ t¨ng lªn. §iÒu ®ã ®óng hay sai? V× sao? §óng: o Sai: o 2. Häc bµi míi Quan s¸t trªn thÞ tr­êng chóng ta th­êng gÆp c¸c hiÖn t­îng: - Giµnh giËt, nÝu kÐo ng­êi mua cña nh÷ng ng­êi b¸n - Tranh giµnh, giµnh giËt cña cöa hµng nµy víi cöa hµng kh¸c Tranh giµnh, giµnh giËt cña xÝ nghiÖp nµy víi xÝ nghiÖp kh¸c - Ai còng muèn qu¶ng c¸o, giíi thiÖu hµng ho¸ cña m×nh tèt h¬n - Hµng ho¸ cña Trung Quèc b¸n nhiÒu ë thÞ tr­êng ViÖt Nam. T¹i sao l¹i cã hiÖn t­îng nh­ vËy? M§ cña viÖc lµm nµy? ND bµi häc h«m nay sÏ gióp chóng ta hiÓu râ h¬n vÊn ®Ò nµy. GV cho th¶o luËn líp : C©u 1: Nªu c¸c chñ thÓ trong s¶n xuÊt hµng ho¸ - kinh doanh tham gia c¹nh tranh? C©u 2: TÝnh chÊt cña c¹nh tranh lµ g×? VÝ dô chøng minh. C©u 3: Môc ®Ých cña c¹nh tranh C©u 4: TÝnh tÊt yÕu cña c¹nh tranh. C©u 5: Nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¹nh tranh. GV gäi HS tr×nh bµy , nhËn xÐt. GV kÕt luËn Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Néi dung cÇn ®¹t - GV: Gîi ý thªm ®Ó HS ph©n biÖt c¹nh tranh vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. C¹nh tranh lµnh m¹nh lµ sù c¹nh tranh ®óng ph¸p luËt, mang tÝnh nh©n v¨n. 1. C¹nh tranh vµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¹nh tranh a. Kh¸i niÖm c¹nh tranh C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, ®Êu tranh gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong s¶n xuÊt hµng ho¸, kinh doanh nh»m giµnh ®­îc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn. §Ó giµnh lÊy c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi, tr¸nh ®­îc nh÷ng rñi ro, bÊt lîi trong s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸, dÞch vô. TÊt yÕu gi÷a hä cã sù c¹nh tranh víi nhau. Cã t¸c ®éng kÝch thÝch kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn ®óng h­íng. Cßn c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ sù c¹nh tranh mµ nh÷ng thñ ®o¹n cña nã vi ph¹m ph¸p luËt, lµm rèi lo¹n vµ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN. b. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña c¹nh tranh - Mçi chñ thÓ kinh tÕ lµ nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ ®éc lËp (tù do s¶n xuÊt kinh doanh, cã lîi Ých riªng). - Do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt cña mçi chñ thÓ kinh tÕ kh¸c nhau nªn chÊt l­îng vµ chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c nhau. c. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¹nh tranh -Sù c¹nh tranh cña nhiÒu chñ së h÷u víi t­ c¸ch lµ ®¬n vÞ kinh tÕ ®éc lËp, tù do s¶n xuÊt – kinh doanh, cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ lîi Ých kh¸c nhau ®· trë thµnh nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù c¹nh tranh ra ®êi vµ ph¸t triÓn trong s¶n xuÊt l­u th«ng hµng ho¸. Môc ®Ých cña c¹nh tranh lµ g×? 2. Môc ®Ých cña c¹nh tranh v¸ c¸c lo¹i c¹nh tranh - GV: §Æt c©u hái * Môc ®Ých cña c¹nh tranh lµ g×? * BiÓu hiÖn ë nh÷ng mÆt nµo? GV gäi hs tr×nh bµy,NX. - GV: NhËn xÐt, bæ sung ý kiÕn,KL: a. Môc ®Ých cña c¹nh tranh - Môc ®Ých cuèi cïng cña c¹nh tranh lµ nh»m giµnh lîi nhuËn vÒ m×nh nhiÒu h¬n ng­êi kh¸c. - Môc ®Ých thÓ hiÖn: -> Giµnh nguån nguyªn liÖu vµ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt kh¸c. -> Giµnh ­u thÕ vÒ khoa häc – c«ng nghÖ. -> Giµnh thÞ tr­êng, n¬i ®Çu t­, c¸c hîp ®ång vµ c¸c ®¬n ®Æt hµng. -> Giµnh ­u thÕ vÒ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ hµng ho¸, söa ch÷a, ph­¬ng thøc thanh to¸n. Nªu nh÷ng biÓu hiÖn cña c¹nh tranh mµ em ®­îc biÕt ? VD? -ë n­íc ta do tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ do ®ã tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, nªn c¹nh tranh tån t¹i lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. C¹nh tranh sÏ cã nhiÒu lo¹i: Tuú theo c¸c c¨n cø kh¸c nhau, ng­êi ta sÏ chia c¹nh tranh thµnh c¸c lo¹i. b. C¸c lo¹i c¹nh tranh - GV: Tæ chøc cho HS th¶o luËn vÒ néi dung c¸c lo¹i c¹nh tranh.( Chia líp thµnh 5 nhãm). Gäi ®¹i diÖn tr×nh bµy,bæ sung.GV nhËn xÐt vµ kÕt luËn. C©u 1: Nªu vÝ dô vÒ sù c¹nh tranh gi÷a ng­êi b¸n víi nhau.Khi nµo ng­êi b¸n c¹nh tranh víi nhau? C©u 2: LÊy vÝ dô vÒ sù c¹nh tranh gi÷a ng­êi mua víi nhau.Khi nµo xuÊt hiÖn sù c¹nh tranh nµy? C©u 3: LÊy vÝ dô sù c¹nh tranh trong néi bé ngµnh.C¹nh tranh trong néi bé ngµnh lµ g×? C©u 4: LÊy vÝ dô sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh.C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh lµ g×? C©u 5: LÊy vÝ dô sù c¹nh tranh trong n­íc vµ n­íc ngoµi.Khi nµo xuÊt hiÖn c¹nh tranh trong n­íc vµ víi n­íc ngoµi. *C¹nh tranh gi÷a ng­êi b¸n víi nhau. VD: T¹i chî H cã nhiÒu ng­êi cïng b¸n mÆt hµng v¶i. - Gi÷a hä tÊt yÕu cã sù c¹nh tranh ®Ó giµnh kh¸ch, giµnh nhiÒu lîi nhuËn. - Hä t×m c¸ch: -> N©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ -> Th¸i ®é phôc vô -> §Þa ®iÓm thuËn lîi -> Gi¸ c¶ thÊp - C¹nh tranh gi÷a ng­êi b¸n víi nhau khi trªn thÞ tr­êng nhiÒu ng­êi cã cïng lo¹i hµng ho¸ ®em b¸n, nh­ng l¹i Ýt ng­êi mua. *C¹nh tranh gi÷a nh÷ng ng­êi mua víi nhau: VD:T¹i chî H cã nhiÒu ng­êi muèn mua hµng may s½n. Nh­ng hµng ho¸ l¹i Ýt. Ng­êi mua tÊt yÕu cã sù c¹nh tranh vµ hä tr¶ gÝa cao. TÊt nhiªn ®èi víi gi¸ cao hä sÏ mua ®­îc hµng ho¸. - C¹nh tranh gi÷a ng­êi mua víi nhau khi trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ ®em ra b¸n Ýt, ng­êi mua nhiÒu. *C¹nh tranh trong néi bé ngµnh : VD:Trong ngµnh may mÆc víi nhau c«ng ty may ViÖt TiÕn, c«ng ty may 10, c«ng ty may Nhµ BÌ cã sù c¹nh tranh lÉn nhau. - C¹nh tranh trong néi bé ngµnh lµ sù ganh ®ua kinh tÕ gi÷a c¸c doanh nghiÖp cïng mét ngµnh hµng. *C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh: VD:C¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau nh­: May mÆc, x©y dùng, chÕ biÕn h¶i s¶n cïng c¹nh tranh nh»m môc ®Ých giµnh giËt c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt – kinh doanh thuËn lîi: - §iÒu kiÖn giao th«ng vËn t¶i - Vay vèn cña Ng©n hµng - Cung øng m¸y mãc, thiÕt bÞ kÜ thuËt. - C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh lµ sù ganh ®ua vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau. *C¹nh tranh trong n­íc víi n­íc ngoµi: N­íc ta nh÷ng n¨m gÇn ®©y xuÊt khÈu l­¬ng thùc (g¹o) trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vµ tÊt yÕu chóng ta ph¶i c¹nh tranh víi mét sè chñ thÓ kinh tÕ kh¸c nh­: Th¸i lan, MÜ, Ên §é... - C¹nh tranh trong n­íc vµ n­íc ngoµi xuÊt hiÖn khi thÞ tr­êng v­ît khái ph¹m vi trong n­íc ®Ó v­¬n ra thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi,g¾n víi xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ q­íc tÕ. Trong s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸, ho¹t ®éng c¹nh tranh cã 2 mÆt : TÝch cùc vµ tiªu cùc. 3. TÝnh hai mÆt cña c¹nh tranh GV chia thµnh 4 nhãm. Nhãm 1 + 2: Nªu vµ lÊy vÝ dô vÒ mÆt tÝch cùc cña c¹nh tranh Nhãm 3+4: TÝnh hai mÆt cña c¹nh tranh ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? *TÝch cùc - KÝch thÝch lùc l­îng s¶n xuÊt, khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn. - Khai th¸c tèi ®a nguån lùc vµo viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. - Thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, n©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Gãp phÇn thùc hiÖn chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ. =>C¹nh tranh lµnh m¹nh thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. *H¹n chÕ Ch¹y theo môc tiªu lîi nhuËn mét c¸ch mï qu¸ng. Vi ph¹m quy luËt tù nhiªn trong khai th¸c tµi nguyªn m«i tr­êng. - §Ó giµnh giËt nhiÒu kh¸ch hµng vµ lîi nhuËn nhiÒu h¬n ng­êi kh¸c, hä kh«ng tõ thñ ®o¹n bÊt l­¬ng. - §Çu c¬ tÝch tr÷ g©y rèi lo¹n thÞ tr­êng, tõ ®ã n©ng gi¸ lªn cao ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n =>C¹nh tranh Kh«ng lµnh m¹nh. VD hiÖn t­îng ®éc quyÒn (®iÖn lùc, x¨ng dÇu....). 3. Cñng cè - GV: Tæ chøc cho HS trß ch¬i “ nhanh m¾t nhanh tay”. - GV: Ph¸t phiÕu bµi tËp cho HS c¶ líp. 4. DÆn dß. - HS: Lµm bµi tËp