Giáo án môn Giáo dục công dân Lớp 10 - Phần I: Công dân với việc hình thành thế giới quan và phương pháp luận

. Tµi liÖu: SGK, SGV GDCD 10, ca dao, tôc ng÷. 2. Ph­¬ng tiÖn: B¶ng phô, giÊy khæ lín, bót d¹, m¸y chiÕu (nÕu cã) III/ TiÕn tr×nh d¹y häc 1. æn ®Þnh: KiÓm tra sØ sè 2. KiÓm tra: SGK, vë ghi häc sinh 3. Bµi míi: * Giíi thiÖu bµi GV sö dông ph­¬ng ph¸p thuyÕt tr×nh giíi thiÖu ch­¬ng tr×nh SGK líp 10 gióp häc sinh lµm quen ban ®Çu vÒ bµi häc. * C¸c ho¹t ®éng d¹y häc: TiÕt 1 : 1. ThÕ giíi quan vµ ph­¬ng ph¸p luËn. Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh Néi dung cÇn ®¹t Ho¹t ®éng1: GV cho häc sinh lµm quen víi m«n triÕt häc. * Môc tiªu: triÕt häc lµ g×? Vai trß cña triÕt häc. Ph©n biÖt triÕt häc víi c¸c m«n khoa häc kh¸c. * C¸ch thùc hiÖn: Sö dông ph­¬ng ph¸p ®µm tho¹i, diÔn gi¶ng. Hái: Em h·y cho biÕt trong qu¸ tr×nh ®i häc chóng ta ®· ®­îc häc nh÷ng m«n häc nµo? §Æc ®iÓm cña nh÷ng m«n häc nµy? - HS tr¶ lêi c¸ nh©n - GV nhËn xÐt ý kiÕn cña häc sinh ®­a ra b¶ng phô so s¸nh. + §èi t­îng nghiªn cøu cña c¸c m«n khoa häc kh¸c Khoa häc tù nhiªn To¸n häc §¹i sè,h×nh häc VËt lý Sù v® cña ng tö Hãa häc CÊu t¹o ng tè Khoa häc x· héi V¨n häc ng«n ng÷... LÞch sö Sù kiÖn lÞch sö... §Þa lý §Êt ®ai... Con ng­êi T­ duy, qu¸ tr×nh nhËn thøc §Ó c¶i t¹o thÕ giíi con ng­êi ®· s¸ng t¹o ra rÊt nhiÒu bé m«n khoa häc. VËy so víi c¸c bé m«n KH nµy th× triÕt häc cã g× kh¸c. GV gi¶i thÝch: TriÕt häc : Theo ng«n ng÷ Hy L¹p : Lµ sù ng­ìng mé, th«ng th¸i, gåm mäi tri thøc khoa häc cña nh©n lo¹i . TriÕt häc ra ®êi tõ thêi cæ ®¹i ...triÕt häc M¸c – Lª Nin lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao, tiªu biÓu. Hái: TriÕt häc lµ g×? Hái: TriÕt häc cã vai trß g×? HS tr¶ lêi theo c¸ nh©n GV diÔn gi¶ng: §Ó c¶i t¹o thÕ giíi nh©n lo¹i ®· x©y dùng nªn nhiÒu bé m«n khoa häc , triÕt häc lµ mét trong nh÷ng bé m«n khoa häc Êy. Nh­ng quy luËt cña triÕt häc ®­îc kh¸i qu¸t tõ c¸c quy luËt khoa häc cô thÓ nh­ng bao qu¸t h¬n. Bëi vËy triÕt häc chi phèi c¸c m«n khoa häc cô thÓ nªn nã trë thµnh thÕ giíi quan, ph­¬ng ph¸p luËn cña khoa häc. Do ®èi t­îng cña triÕt häc lµ nh÷ng quy luËt phæ biÕn chung nhÊt vÒ sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña tù nhiªn, x· héi vµ con ng­êi nªn vai trß cña triÕt häc lµ: Ho¹t ®éng 2: Häc sinh lµm bµi tËp cñng cè Gióp häc sinh nhí l¹i nh÷ng kiÕn thøc cña bµi. GV chuÈn bÞ lªn b¶ng phô Bµi 1: H·y chän ®¸p ¸n ®óng nhÊt cho c©u hái sau. * ThÕ giíi kh¸ch quan bao gåm: Giíi tù nhiªn X· héi Con ng­êi C¶ 3 ý trªn * * §èi t­îng nghiªn cøu cña triÕt häc lµ: a. Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ b. Nghiªn cøu khoa häc tù nhiªn, KH x· héi c. Nghiªn cøu sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña thÕ giíi * d. C¶ 3 ý trªn HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi GV nhËn xÐt vµ kÕt luËn ChuyÓn ý: ThÕ nµo lµ thÕ giíi quan, ph­¬ng ph¸p luËn lµ g×? * GV sö dông ph­¬ng ph¸p ®µm tho¹i , gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Hái: Em hiÓu thÕ nµo lµ thÕ giíi quan? cho vÝ dô? H·y kÓ tªn mét sè c©u chuyÖn thÇn tho¹i, ngô ng«n mµ em biÕt? Qua c©u chuyÖn ®ã h·y rót ra quan ®iÓm cña m×nh? HS tr¶ lêi theo suy nghÜ cña m×nh. GV nhËn xÐt vµ gi¶i thÝch. §Æc ®iÓm cña thÕ giíi quan: + Lµ hiÖn t­îng tinh thÇn. Trong thÕ giíi cã sù hßa nhËp giòa tri thøc vµ niÒm tin + Cã vai trß ®Þnh h­íng ®èi víi ho¹t ®éng cña con ng­êi. + Cã thÕ giíi quan c¸ nh©n vµ tËp thÓ. Dùa vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th× cã thÓ chia thÕ giíi quan thµnh 3 lo¹i h×nh c¬ b¶n: - ThÕ gíi quan huyÒn tho¹i lµ ph­¬ng thøc c¶m nhËn thÕ giíi cña ng­êi nguyªn thñy. - ThÕ giíi quan t«n gi¸o cã ®Æc ®iÓm niÒm tin t«n gi¸o ®ãng vai trß chñ yÕu, tÝn ng­ìng cao h¬n lý trÝ. - ThÕ giíi quan triÕt häc diÔn t¶ quan niÖm cña con ng­êi vÒ thÕ giíi d­íi d¹ng hÖ thèng c¸c ph¹m trï quy luËt. Bëi vËy trong suèt chiÒu dµi cña lÞch sö nh©n loµi con ng­êi cÇn ph¶i cã quan ®iÓm ®óng ®¾n vÒ thÕ giíi quan cho c¸c ho¹t ®éng cña hä. Nh­ vËy bÊt luËn thÕ giíi quan nµo ®Òu ph¶i quan t©m ®Õn gi¶i quýªt c¸c c©u hái : ThÕ giíi quanh ta lµ g×? cã thùc hay chØ lµ ¶o, thÕ giíi cã b¾t ®Çu vµ kÕt thóc kh«ng? Con ng­êi cã nguån gèc tõ ®©u? Nh÷ng c©u hái ®ã ®Òu liªn quan ®Õn mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, gi÷a t­ duy vµ tån t¹i. §ã chÝnh lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc. GV sö dông b¶n phô Hái. Em h·y quan s¸t vÝ dô trªn vµ cho biÕt c¸i nµo cã tr­íc, c¸i nµo cã sau? v× sao? - Loµi c¸ trong tù nhiªn Con ng­êi s¸ng chÕ ra tµu, thuyÒn - Loµi chim trong tù nhiªn Con ng­êi s¸ng chÕ ra m¸y bay. HS tr¶ lêi theo suy nghÜ cña m×nh. GV nhËn xÐt vµ ®­a ra b¶ng phô VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc lµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò quan hÖ gi÷a vËt chÊt ( tån t¹i tù nhiªn) vµ ý thøc ( t­ duy, tinh thÇn). Ho¹t ®éng 3: Th¶o luËn nhãm. * Môc tiªu: Gióp häc sinh hiÓu ®­îc vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc * C¸ch tiÕn hµnh: GV chia nhãm thµnh 4 nhãm Nhãm 1.2 Th¶o luËn vÊn ®Ò thø nhÊt cña triÕt häc. Nhãm 3,4 Th¶o luËn vÊn ®Ò thø hai cña triÕt häc. HS th¶o luËn trong 3 phót HS tr×nh bµy ý kiÕn cña nhãm ®· th¶o luËn. GV nhËn xÐt vµ kÕt luËn Trong lÞch sö triÕt häc cã nhiÒu tr­êng ph¸i kh¸c nhau. Sù ph©n chia c¸c tr­êng ph¸i nµy dùa vµo chç chóng gi¶i quyÕt kh¸c nhau. Mçi tr­êng ph¸i tïy theo c¸ch tr¶ lêi vÒ c¸c mÆt cña vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc, mµ hÖ thèng thÕ giíi quan ®­îc xem lµ duy t©m vµ duy vËt. Hái: Theo em quan ®iÓm nµo ®óng? v× sao? cho vÝ dô? HS tr¶ lêi GV cñng cè kiÕn thøc IV/ cñng cè kiÕn thøc. Häc sinh lµm bµi tËp . Bµi 1: So s¸nh ®èi t­îng nghiªn cøu cña triÕt häc vµ c¸c m«n khoa häc kh¸c. TriÕt häc c¸c m«n khoa häc kh¸c nh÷ng quy luËt vÝ dô Bµi 2. So s¸nh thÕ giíi quan duy vËt vµ thÕ giíi quan duy t©m. TGQDV TGQDT Quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc HS th¶o luËn vµ ®iÒn vµo b¶ng GV tæng kÕt: Nh­ vËy lÞch sö triÕt häc lµ lÞch sö ®Êu tranh gi÷a CNDV vµ CNDT, trong ®ã CNDV cã vai trß tÝch cùc trong viÖc ph¸t triÓn x· héi n©ng cao vai trß cña con ng­êi trong thÕ giíi, ng­îc l¹i thÕ giíi quan duy t©m th­êng lµ chç dùa cho cho c¸c lùc l­îng t«n gi¸o lçi thêi, k×m h·m sù ph¸t triÔn cña x· héi vµ con ng­êi. H­íng dÉn lµm bµi tËp : Bµi tËp 1,2,3 SGK Rót kinh nghiÖm giê d¹y 1.a. Vai trß thÕ giíi quan, ph­¬ng ph¸p luËn cña triÕt häc * Kh¸i niÖm triÕt häc + §èi t­îng nghiªn cøu cña triÕt häc TriÕt häc nghiªn cøu nh÷ng quy luËt chung nhÊt cña thÕ giíi bao gåm tù nhiªn, x· héi vµ con ng­ßi + Kh¸i niÖm TriÕt häc lµ mét m«n khoa häc, lµ mét hÖ thèng c¸c quan ®iÓm lý luËn chung nhÊt vÒ thÕ giíi vµ vÞ trÝ cña con ng­êi trong thÕ giíi ®ã. * Vai trß cña triÕt häc ThÕ giíi quan, ph­¬ng ph¸p luËn cho mäi ho¹t ®éng nhËn thøc con ng­êi. 1.b. ThÕ giíi quan duy vËt vµ thÕ giíi quan duy t©m - ThÕ giíi quan. ThÕ giíi quan lµ toµn bé nh÷ng quan ®iÓm vµ niÒm tin ®Þnh h­íng ho¹t ®éng cña m×nh trong cuéc sèng. - VÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc Lµ mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, gi÷a tån t¹i vµ t­ duy Néi dung c¬ b¶n cña triÕt häc gåm hai mÆt * MÆt thø nhÊt : Gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc c¸i nµo cã tr­íc c¸i nµo cã sau vµ quyÕt ®Þnh c¸i nµo? * MÆt thø hai : Con ng­êi cã thÓ nhËn thøc vµ c¶i t¹o thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng? TGQDV cho r»ng : VËt chÊt cã tr­íc , ý thøc cã sau lµ c¸i quyÕt ®Þnh ý thøc. TGQDT cho r»ng ý thøc lµ c¸i cã tr­íc vµ lµ c¸i sinh ra giíi tù nhiªn. TiÕt 2 1. (c) Ph­ong ph¸p luËn biÖn chøng vµ ph­¬ng ph¸p luËn siªu h×nh. I/ TiÕn tr×nh d¹y häc: Bµi cò: * C©u hái: H·y nªu vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc * §¸p ¸n : - Mèi quan hÖ gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, gi÷a t­ duy vµ tån t¹i Hai vÊn ®Ò c¬ b¶n cña triÕt häc: MÆt thø nhÊt M¨t thø hai Rót ra quan ®iÓm chungcña TGQDVvµ TGQDT. Bµi míi * Giíi thiÖu bµi: Cho häc sinh ®äc bµi thÇy bãi xem voi Hái: Em cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc lµm cña 5 thÇy bãi Nh­ vËy chóng ta kh«ng chØ nh×n nhËn sù viÖc nµy víi sù viÖc kh¸c mµ ph¶i xem xÐt nã trong sù rµng buéc quan hÖ lÉn nhau gi÷a chóng trong sù vËn ®éng kh«ng ngõng cña chóng gäi lµ ph­¬ng ph¸p luËn biÖn chøng ViÖc lµm cña 5 thÇy bãi sai v× chØ ¸p dông m¸y mãc ®Æc tr­ng sù vËt nµy vµo sù vËt kh¸c gäi lµ ph­¬ng ph¸p luËn siªu h×nh. * C¸c ho¹t ®éng trªn líp Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh Néi dung cÇn ®¹t Ho¹t ®éng1 : T×m hiÓu ph­¬ng ph¸p luËn biÖn chøng vµ ph­¬ng ph¸p luËn siªu h×nh * Môc tiªu: Häc sinh so s¸nh ®­îc hai lo¹i ph­¬ng ph¸p nµy. * C¸ch tiÕn hµnh: GV sö dông ph­¬ng ph¸p nªu vÊn ®Ò vµ gi¶ng gi¶i. Hái: Theo em hiÓu ph­¬ng ph¸p lµ g×? cho vÝ dô? HS tr¶ lêi theo c¸ch hiÓu cña c¸ nh©n GV gi¶i thÝch: - ThuËt ng÷ ph­¬ng ph¸p b¾t nguån tõ Hy L¹p cã nghÜa chung nhÊt lµ c¸ch thøc ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých ®Ò ra. VD: Ph­¬ng ph¸p häc tËp, Ph­¬ng ph¸p vui ch¬i... Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña khoa häc nh÷ng c¸ch thøc nµy dÇn dÇn ®­îc x©y dùng thµnh hÖ thèng (häc thuyÕt) VD: C¨n cø vµo ph¹m vi øng dông cã ph­¬ng ph¸p riªng thÝch hîp cho tõng m«n khoa häc(ph­¬ng ph¸p luËn to¸n häc, sö häc...) Nh­ng trong lÞch sö triÕt häc cã hai ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n Ho¹t ®éng 2: * Môc tiªu : So s¸nh sù kh¸c nhau c¬ b¶n cña 2 lo¹i ph­¬ng ph¸p nµy C¸ch tiÕn hµnh : GV cho häc sinh lµm mét sè bµi tËp qua mét sè c©u hái nhá. Hái. 1. Nhµ triÕt häc næi tiÒng HªraclÝt nãi r»ng “kh«ng ai t¾m hai lÇn tÎen cïng mét dßng s«ng” Em nghÜ nh­ thÕ nµo? t¹i sao? 2. Ph©n tÝch yÕu tè vËn ®éng, ph¸t triÓn cña c¸c sù vËt, hiÖn t­îng sau: C©y lóa træ b«ng Con gµ ®Î trøng LØch sö loµi ng­êi tr¶i qua n¨m giai ®o¹n NhËn thøc cña con ng­êi ngµy cµng tiÕn bé HS th¶o luËn c¶ líp GV cho häc sinh tr¶ lêi theo c¸ch nghÜ cña c¸ nh©n GV nhËn xÐt vµ gi¶i thÝch. N­íc kh«ng ngõng ch¶y, t¾m s«ng lÇn nµy n­íc sÏ tr«i ®i lÇn t¾m sau sÏ lµ dßng n­íc kh¸c. 2. Qu¶ trøng con gµ con con gµ mÑ ®Î trøng Nh­ vËy ph­¬ng ph¸p ®Ó xem xÐt c¸c vÝ dô trªn gäi lµ ph­¬ng ph¸p luËn biÖn chøng. Hái: Ph­¬ng ph¸p luËn biÖn chøng lµ g×? Tuy nhiªn trong lÞch s­ triÕt häc kh«ng ph¶i ai còng cã ®­îc quan ®iÓm trªn mµ cã nh÷ng quan ®iÓm tr¸i ng­îc gäi lµ ph­¬ng ph¸p luËn siªu h×nh. Ph­¬ng ph¸p vµ ph­¬ng ph¸p luËn * Ph­¬ng ph¸p : Lµ c¸h thøc ®¹t tíi môc ®Ých ®Æt ra * Ph­¬ng ph¸p luËn Lµ khoa häc vÌ ph­¬ng ph¸p, vÒ nh÷ng ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. Ph­¬ng ph¸p luËn biÖn chøng vµ ph­¬ng ph¸p luËn siªu h×nh. * Ph­¬ng ph¸p luËn biÖn chøng Ph­¬ng ph¸p luËn biÖn chøng lµ xem xÐt sù vËt, hiÖn t­îng trong sù rµng buéc lÉn nhau trong sù vËn ®éng, ph¸t triÓn kh«ng ngõng.