Giáo án môn Giáo dục công dân - Bài 2: Hàng hoá, tiền tệ, thị trường (3 tiết)

iÕu, hoÆc më tµi kho¶n t¹i ng©ng hµng... ®Òu cã ý nghÜa tÝch cùc gãp phÇn t¨ng l­u th«ng tiÒn tÖ, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Êt n­íc. Tieát 3: Hoaït ñoäâng5: Thuyeát trình Muïc tieâu: Nªu ®­îc kh¸i niÖm vµ c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña thÞ tr­êng. ï Tìm hieåu veà Kh¸i niÖm thÞ tr­êng: GV löu yù: + CÇn ph¶i lµm râ sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng g¾n liÒn víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸. LÊy vÝ dô vÒ thÞ tr­êng ë d¹ng gi¶n ®¬n (h÷u h×nh), s¬ khai g¾n víi kh«ng gian, thêi gian nhÊt ®Þnh. Sau ®ã , nªu vµ ph©n tÝch mét sè d¹ng thÞ tr­êng hiÖn ®¹i cã tÝnh chÊt m«i giíi, trung gian, v« h×nh (thÞ tr­êng nhµ ®Êt, chÊt x¸m...). Trong khi ph©n tÝch c¸c d¹ng thÞ tr­êng tõ gi¶n ®¬n ®Õn hiÖn ®¹i lu«n ph¶i chó ý cho HS thÊy r»ng dï ë d¹ng thÞ tr­êng nµo th× còng lu«n cã sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh thÞ tr­êng nh­ : hµng ho¸, tiÒn tÖ, ng­êi mua, ng­êi b¸n, dÉn ®Õn quan hÖ cung - cÇu, x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ sè l­îng hµng ho¸ ®­îc trao ®æi mua b¸n. Tõ sù ph©n tÝch trªn dÉn d¾t HS rót ra kh¸i niÖm thÞ tr­êng lµ lÜnh vùc (hay qu¸ tr×nh) diÔn ra viÖc trao ®æi, mua b¸n, mµ ë ®ã c¸c chñ thÓ kinh tÕ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ sè l­îng hµng ho¸, dÞch vô. Trong kh¸i niÖm trªn cÇn chó ý lµm râ "c¸c chñ thÓ kinh tÕ" cña thÞ tr­êng gåm ng­êi b¸n, ng­êi mua, c¸ nh©n, doanh nghiÖp, c¬ quan, nhµ n­íc... tham gia vµo mua b¸n, trao ®æi trªn thÞ tr­êng. ï Tìm hieåu veà C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña thÞ tr­êng: GV löu yù: Trong tõng chøc n¨ng, cÇn nhÊn m¹nh nh÷ng khÝa c¹nh c¬ b¶n sau : + Chøc n¨ng thùc hiÖn (hay thõa nhËn) : CÇn xem xÐt trªn 2 thuéc tÝnh : gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸. NÕu hµng ho¸ b¸n ®­îc tøc lµ x· héi thõa nhËn hµng ho¸ ®ã phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng th× gi¸ trÞ cña nã ®­îc thùc hiÖn (ng­êi s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®­îc bï ®¾p gi¸ trÞ), hµng ho¸ ®ã cã Ých cho x· héi vµ ng­îc l¹i. + Chøc n¨ng th«ng tin (cã thÓ cho HS tËp sù kh¶o s¸t thÞ tr­êng) ®Ó n¾m ®­îc c¸c th«ng tin cña thÞ tr­êng. ë ®©y cÇn chó ý : th«ng tin vÒ "c¬ cÊu" hµng ho¸ thÓ hiÖn sù ®a d¹ng, nhiÒu mÆt hµng ho¸ kh¸c nhau phôc vô cho c¬ cÊu tiªu dïng, cßn "chñng lo¹i" nãi vÒ sù phong phó cña mét mÆt hµng nµo ®ã, vÝ dô : qu¹t c©y, qu¹t trÇn, qu¹t th«ng giã, qu¹t treo t­êng + Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt, kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Trong chøc n¨ng nµy chó ý sù t¸c ®éng cña gi¸ c¶ ®Õn viÖc ®iÒu tiÕt c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, ®iÒu tiÕt l­u th«ng hµng ho¸ trong x· héi. Mét sù t¨ng lªn hay gi¶m ®i cña gi¸ c¶ ®Òu g©y ra t¸c ®éng tr¸i ng­îc nhau ®Õn viÖc s¶n xuÊt hoÆc tiªu dïng vÒ mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã. Coù theå lÊy vÝ dô minh häa cho c¸c t¸c ®éng trªn cña gi¸ c¶. + Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i vËn dông c¸c chøc n¨ng cña thÞ tr­êng trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. §©y lµ mét néi dung quan träng cã ý nghÜa thiÕt thùc. V× vËy, trong khi ph©n tÝch tõng chøc n¨ng cña thÞ tr­êng, cÇn chØ cho HS thÊy ®­îc ng­êi s¶n xuÊt ph¶i lµm g× ®Ó cã l·i nhÊt, ng­êi tiªu dïng ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó mua ®­îc hµng ho¸ rÎ, tèt, phï hîp víi nhu cÇu. VËn dông c¸c chøc n¨ng thÞ tr­êng cña Nhµ n­íc ®­îc thÓ hiÖn qua nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi nµo ? 1. Haøng hoaù: a. Haøng hoaù laø gì? Haøng hoaù laø saûn phaåm cuûa lao ñoäng coù theå thoaû maõn moät nhu caàu naøo ñoù cuûa con ngöôøi thoâng qua trao ñoåi mua – baùn. b. Hai thuoäc tính cuûa haøng hoaù: ­ Giaù trò söû duïng cuûa haøng hoaù: laø coâng duïng cuûa saûn phaåm coù theå thoaû maõn nhu caàu naøo ñoù cuûa con ngöôøi. ­ Giaù trò cuûa haøng hoaù:laø lao ñoäng xaõ hoäi cuûa ngöôøi saûn xuaát haøng hoaù keát tinh trong haøng hoaù ï Thôøi gian lao ñoäng xaõ hoäi caàn thieát ñeå saûn xuaát haøng hoaù laø thôøi gian caàn thieát cho baát cöù lao ñoäng naøo tieán haønh vôùi moät trình ñoä thaønh thaïo trung bình vaø moät cöôøng ñoä trung bình, trong nhöõng ñieàu kieän trung bình so vôùi hoaøn caûnh xaõ hoäi nhaát ñònh. 2. Tieàn teä: a. Nguoàn goác vaø baûn chaát cuûa tieàn teä? ­ Tieàn teä xuaát hieän laø keát quaû cuûa quaù trình phaùt trieån laâu daøi cuûa saûn xuaát, trao ñoåi haøng hoaù vaø cuûa caùc hình thaùi giaù trò. Coù boán hình thaùi giaù trò phaùt trieån töø thaáp ñeán cao daãn ñeán söï ra ñôøi cuûa tieàn teä: + Hình thaùi giaù trò ñôn giaûn hay ngaãu nhieân. + Hình thaùi giaù trò ñaày ñuû hay môû roäng. + Hình thaùi giaù trò chung. + Hình thaùi tieàn teä. ­ Tieàn teä laø haøng hoaù ñaëc bieät ñöôïc taùch ra laøm vaät ngang giaù chung cho taát caû caùc haøng hoaù, laø söï theå hieän chung cuûa giaù trò; ñoàng thôøi, tieàn teä bieåu hieän moái quan heä saûn xuaát giöõa nhöõng ngöôøi saûn xuaát haøng hoaù. b. Caùc chöùc naêng cuûa tieàn teä: ­ Thöôùc ño giaù trò. ­ Phöông tieän löu thoâng. ­ Phöông tieän caát tröõ. ­ Phöông tieän thanh toaùn ­ Tieàn teä theá giôùi. c. Quy luaät löu thoâng cuûa tieàn teä: Noäi dung quy luaät löu thoâng tieàn teä laø xaùc ñònh soá löôïng tieàn teä caàn thieát cho löu thoâng haøng hoaù ôû moãi thôøi kì nhaát ñònh. Quy luaät ñöôïc theå hieän nhö sau: Trong ñoù: M: laø soá löôïng tieàn teä caàn thieát cho löu thoâng. P: laø möùc giaù caû cuûa ñôn vò haøng hoaù. Q: laø soá löôïng haøng hoaù ñem ra löu thoâng. V: laø soá voøng luaân chuyeån trung bình cuûa moät ñôn vò tieàn teä. Nhö vaäy, löôïng tieàn caàn thieát cho löu thoâng tæ leä thuaän vôùi toång soá giaù caû cuûa haøng hoaù ñem ra löu thoâng ( P x Q ) vaø tæ leä nghòch vôùi voøng luaân chuyeån trung bình cuûa moät ñôn vò tieàn teä ( V ). 3. Thò tröôøng: a. Thò tröôøng laø gì? Thò tröôøng laø lónh vöïc trao ñoåi, mua baùn maø ôû ñoù caùc chuû theå kinh teá taùc ñoäng qua laïi laãn nhau ñeå xaùc ñònh giaù caû vaø soá löôïng haøng hoaù, dòch vuï. b. Caùc chöùc naêng cô baûn cuûa thò tröôøng: ­ Chöùc naêng thöïc hieän giaù trò söû duïng vaø giaù trò cuûa haøng hoaù. ­ Chöùc naêng thoâng tin. ­ Chöùc naêng ñieàu tieát, kích thích hoaëc haïn cheá saûn xuaát vaø tieâu duøng. 3. Cuûng coá: ï Haõy cho bieát nhöõng saûn phaåm tieâu duøng naøo trong gia ñình em laø haøng hoaù, hoaëc khoâng phaûi laø haøng hoaù. Vì sao? ï Haõy neâu moät soá ví duï theå hieän giaù trò söû duïng cuûa haøng hoaù ñöôïc phaùt hieän daàn cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc - kó thuaät. ï Taïi sao giaù trò haøng hoaù khoâng do thôøi gian lao ñoäng caù bieät quyeát ñònh, maø do thôøi gian lao ñoäng xaõ hoäi caàn thieát quy ñònh? ( Do sù ph©n c«ng L§XH nªn trong x· héi cã rÊt nhiÒu ngµnh nghÒ kh¸c nhau, s¶n xuÊt ra nhiÒu thø hµng ho¸ kh¸c nhau. §ång thêi, còng cã rÊt nhiÒu ng­êi cïng tham gia s¶n xuÊt mét lo¹i hµng ho¸. Nh­ng do sù kh¸c nhau vÒ : ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, trang thiÕt bÞ vµ kÜ thuËt - c«ng nghÖ, tr×nh ®é tay nghÒ, tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lÝ s¶n xuÊt ... nªn cïng s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cã chÊt l­îng nh­ nhau, nh­ng hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt cña tõng ng­êi s¶n xuÊt l¹i kh«ng gièng nhau. V× vËy, kh«ng thÓ c¨n cø vµo thêi gian lao ®éng c¸ biÖt cña tõng ng­êi ®Ó trao ®æi c¸c hµng ho¸ víi nhau, mµ ph¶i c¨n cø vµo thêi gian L§XH cÇn thiÕt. Thêi gian L§XH cÇn thiÕt ®­îc x¸c ®Þnh bëi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt trung b×nh trong mét bèi c¶nh x· héi nhÊt ®Þnh lµ c¬ së ®Ó b×nh tuyÓn, ph©n ho¸ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt. Ng­êi s¶n xuÊt nµo cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kÐm h¬n ®iÒu kiÖn trung b×nh cña x· héi sÏ bÞ thua lç vµ ng­îc l¹i. H¬n n÷a, thêi gian L§XH cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ còng lu«n thay ®æi nªn buéc mäi ng­êi s¶n xuÊt ph¶i th­êng xuyªn cè g¾ng ®Ó gi¸ trÞ c¸ biÖt hµng ho¸ cña m×nh Ýt nhÊt lµ b»ng vµ cµng thÊp h¬n gi¸ trÞ x· héi cña hµng ho¸ cµng tèt.) ï Trình baøy nguoàn goác ra ñôøi vaø baûn chaát cuûa tieàn teä. ï Phaân tích caùc chöùc naêng cuûa tieàn teä. Em ñaõ vaän duïng ñöôïc nhöõng chöùc naêng naøo cuûa tieàn teä trong ñôøi soáng? ï Trình baøy noäi dung cuûa quy luaät löu thoâng tieàn teä. Laïm phaùt coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi ñôøi soáng? ï Taïi sao noùi giaù caû laø “meänh leänh” cuûa thò tröôøng ñoái vôùi moïi ngöôøi saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoaù? ( Gi¸ c¶ lµ phong vò biÓu, lµ sù ph¶n ¸nh tËp trung vµ râ nÐt nhÊt t×nh h×nh cña thÞ tr­êng. Mäi ng­êi s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ muèn giµnh ®­îc lîi Ých lín nhÊt th× ph¶i c¨n cø vµo sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ ®Ó ®iÒu chØnh hµnh vi s¶n xuÊt - kinh doanh cho phï hîp. Gi¶ sö cã mét hµng ho¸ nµo ®ã cã gi¸ c¶ cao, b¸n ch¹y, l·i nhiÒu th× ng­êi ®ang s¶n xuÊt hµng ho¸ ®ã sÏ më réng quy m« s¶n xuÊt ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã nhiÒu h¬n. §ång thêi, nh÷ng ng­êi ®ang s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng gi¸ c¶ thÊp, b¸n chËm, l·i Ýt th× ph¶i thu hÑp quy m« s¶n xuÊt, thËm chÝ ph¶i ®ãng cöa doanh nghiÖp ®Ó chuyÓn sang s¶n xuÊt - kinh doanh mÆt hµng ®ang cã gi¸ c¶ cao, b¸n ch¹y, l·i nhiÒu... Sù thay ®æi cña gi¸ c¶ lµm cho c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®­îc di chuyÓn tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c, lµm cho ngµnh nµy ®­îc më réng, ngµnh kh¸c bÞ thu hÑp. Sù thay ®æi cña gi¸ c¶ còng lµm cho hµng ho¸ ®­îc lu©n chuyÓn tõ n¬i cã gi¸ c¶ thÊp ®Õn n¬i cã gi¸ c¶ cao, tõ n¬i nµy sang n¬i kh¸c). ï Thò tröôøng laø gì? Em haõy neâu moät soá ví duï veà söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát haøng hoaù vaø thò tröôøng ôû ñòa phöông mình. ï Haõy neâu moät soá ví duï veà söï vaän duïng caùc chöùc naêng cuûa thò tröôøng ñoái vôùi ngöôøi saûn xuaát, ngöôøi tieâu duøng. ( §Ó gi¶i quyÕt c©u hái nµy, c¸c em c¨n cø vµo tõng chøc n¨ng, hoÆc tæng hîp c¸c chøc n¨ng cña thÞ tr­êng ®Ó chØ ra mét vµi h×nh thøc vËn dông, tù ®iÒu tiÕt hµnh vi s¶n xuÊt - kinh doanh cña ng­êi s¶n xuÊt, hoÆc hµnh vi mua b¸n cña ng­êi tiªu dïng ®Ó mang l¹i lîi Ých lín nhÊt cho hä. Ch¼ng h¹n, ng­êi s¶n xuÊt ph¶i th­êng xuyªn b¸m s¸t nhu cÇu cña thÞ tr­êng, tÝch cùc c¶i tiÕn kÜ thuËt, mÉu m· ; chñng lo¹i hµng ho¸ ph¶i ®a d¹ng, linh ho¹t trong viÖc ®Þnh gi¸... Ng­êi tiªu dïng cÇn ph¶i ®iÒu chØnh nhu cÇu cña m×nh, mua hµng ho¸ ®óng lóc..). ï Theo em, moãi coâng daân caàn phaûi laøm gì ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá thò tröôøng ôû nöôùc ta ? 4. Daën doø: - Giaûi quyeát caùc caâu hoûi vaø baøi taäp trong SGK. - Söu taàm caùc tö lieäu lieân quan baøi hoïc (hình , aûnh,) - Ñoïc tröôùc baøi 3.