Giáo án Giáo dục công dân Lớp 12 - Tiết 1 đến 3, Bài 1: Pháp luật và đời sống

c hiÖn quyÒn kinh doanh phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn cña m×nh. + Ph¸p luËt lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó c«ng d©n b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh GV gi¶ng: Th«ng qua c¸c luËt vÒ lao ®éng, hµnh chÝnh, h×nh sù, tè tông, trong ®ã quy ®Þnh thÈm quyÒn, néi dung, h×nh thøc, thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp, khiÕu n¹i vµ xö lÝ c¸c vi ph¹m ph¸p luËt x©m h¹i quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. Th¶o luËn t×nh huèng : ChÞ HiÒn vµ anh ThiÖn yªu nhau ®· ®­îc hai n¨m vµ hai ng­êi bµn chuyÖn kÕt h«n víi nhau. ThÕ nh­ng, bè chÞ HiÒn th× l¹i muèn chÞ kÕt h«n víi anh Thanh lµ ng­êi cïng xãm nªn ®· kiªn quyÕt ph¶n ®èi viÖc nµy. Kh«ng nh÷ng thÕ, bè cßn tuyªn bè sÏ c¶n trë ®Õn cïng nÕu chÞ HiÒn cø nhÊt ®Þnh xin kÕt h«n víi anh ThiÖn. Tr×nh bµy m·i víi bè kh«ng ®­îc, cùc ch¼ng ®·, chÞ HiÒn ®· nãi : NÕu bè cø c¶n trë con lµ bè vi ph¹m ph¸p luËt ®Êy. GiËt m×nh, bè hái chÞ HiÒn : Tao vi ph¹m thÕ nµo ? Tao lµ bè th× tao cã quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc kÕt h«n cña chóng mµy chø ! Khi Êy, chÞ HiÒn tr¶ lêi : Bè ¬i ! Kho¶n 3 §iÒu 9 LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 2000 quy ®Þnh : ViÖc kÕt h«n do nam n÷ tù nguyÖn quyÕt ®Þnh, kh«ng bªn nµo ®­îc Ðp buéc, lõa dèi bªn nµo ; kh«ng ai ®­îc c­ìng Ðp hoÆc c¶n trë. ThÕ bè c¶n trë con th× bè cã vi ph¹m ph¸p luËt kh«ng nhØ ? C©u hái : Hµnh vi c¶n trë cña bè chÞ HiÒn cã ®óng ph¸p luËt kh«ng ? T¹i sao chÞ HiÒn ph¶i nªu ra LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh ®Ó thuyÕt phôc bè ? Trong tr­êng hîp nµy, ph¸p luËt cã cÇn thiÕt ®èi víi c«ng d©n kh«ng ? Th¶o luËn t×nh huèng : Anh X lµ nh©n viªn cña C«ng ti H. Th¸ng tr­íc, anh xin nghØ phÐp vµo miÒn Nam ®Ó th¨m ng­êi em ruét ®ang bÞ èm. Do trôc trÆc vÒ vÐ tµu nªn anh kh«ng thÓ trë ra miÒn B¾c vµ ®Õn c¬ quan lµm viÖc ngay sau khi hÕt phÐp ®­îc. Anh X ®· gäi ®iÖn tho¹i ®Õn C«ng ti nªu râ lÝ do vµ xin ®­îc nghØ thªm 3 ngµy. Sau ®ã, Gi¸m ®èc C«ng ti H ®· ra quyÕt ®Þnh sa th¶i anh X víi lÝ do : Tù ý nghØ lµm viÖc ë C«ng ti. Anh X ®· khiÕu n¹i QuyÕt ®Þnh cña Gi¸m ®èc v× cho r»ng, c¨n cø vµo §iÒu 85 Bé luËt Lao ®éng (söa ®æi, bæ sung n¨m 2006), QuyÕt ®Þnh sa th¶i anh lµ kh«ng ®óng ph¸p luËt. C©u hái : Qua t×nh huèng trªn, theo em, ph¸p luËt cã vai trß nh­ thÕ nµo ®èi víi c«ng d©n ? T¹i sao anh X l¹i c¨n cø vµo §iÒu 85 Bé luËt Lao ®éng ®Ó khiÕu n¹i QuyÕt ®Þnh cña Gi¸m ®èc C«ng ti H ? NÕu kh«ng dùa vµo quy ®Þnh t¹i §iÒu 85 Bé luËt Lao ®éng, anh X cã thÓ b¶o vÖ ®­îc quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh kh«ng ? Nh­ vËy, ph¸p luËt kh«ng nh÷ng quy ®Þnh quyÒn cña c«ng d©n trong cuéc sèng mµ cßn quy ®Þnh râ c¸ch thøc ®Ó c«ng d©n thùc hiÖn c¸c quyÒn ®ã còng nh­ tr×nh tù, thñ tôc ph¸p lÝ ®Ó c«ng d©n b¶o vÖ c¸c quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh bÞ x©m ph¹m. GV kÕt luËn: GV nhÊn m¹nh vai trß cña ph¸p luËt trong ®êi sèng x· héi: Lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó Nhµ n­íc qu¶n lÝ x· héi; Lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó c«ng d©n thùc hiÖn vµ b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh. 1. Kh¸i niÖm ph¸p luËt: a) Ph¸p luËt lµ g× ? Ph¸p luËt lµ hÖ thèng c¸c quy t¾c xö sù chung do nhµ n­íc ban hµnh vµ ®­îc b¶o ®¶m thùc hiÖn b»ng quyÒn lùc nhµ n­íc. b) C¸c ®Æc tr­ng cña ph¸p luËt: - TÝnh quy ph¹m phæ biÕn : Ph¸p luËt ®­îc ¸p dông nhiÒu lÇn, ë nhiÒu n¬i, ®èi víi tÊt c¶ mäi ng­êi, trong mäi lÜnh vùc ®êi sèng x· héi. - TÝnh quyÒn lùc , b¾t buéc chung: Ph¸p luËt ®­îc ®¶m b¶o thùc hiÖn b»ng søc m¹nh quyÒn lùc nhµ n­íc, b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ mäi ®èi t­îng trong x· héi. - TÝnh chÆt chÏ vÒ h×nh thøc: c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt do c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ban hµnh. Néi dung cña v¨n b¶n do c¬ quan cÊp d­íi ban hµnh (cã hiÖu lùc ph¸p lÝ thÊp h¬n) kh«ng ®­îc tr¸i víi néi dung cña v¨n b¶n do c¬ quan cÊp trªn ban hµnh (cã hiÖu lùc ph¸p lÝ cao h¬n). Néi dung cña tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n ®Òu ph¶i phï hîp kh«ng ®­îc tr¸i HiÕn ph¸p. 2. B¶n chÊt cña ph¸p luËt a) B¶n chÊt giai cÊp cña ph¸p luËt C¸c quy ph¹m ph¸p luËt do nhµ n­íc ban hµnh phï hîp víi ý chÝ cña giai cÊp cÇm quyÒn mµ nhµ n­íc ®¹i diÖn . b) B¶n chÊt x· héi cña ph¸p luËt: - C¸c quy ph¹m ph¸p luËt b¾t nguån tõ thùc tiÔn ®êi sèng x· héi. - C¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®­îc thùc hiÖn trong thùc tiÔn ®êi sèng x· héi v× sù ph¸t triÓn cña x· héi. 3. Mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt víi kinh tÕ, chÝnh trÞ, ®¹o ®øc: a) Quan hÖ gi÷a ph¸p luËt víi kinh tÕ: - C¸c quan hÖ kinh tÕ quyÕt ®Þnh néi dung cña ph¸p luËt, sù thay ®æi c¸c quan hÖ kinh tÕ sím hay muén còng sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi néi dung cña ph¸p luËt. - Ph¸p luËt l¹i t¸c ®éng ng­îc trë l¹i ®èi víi kinh tÕ, cã thÓ theo h­íng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc. b) Quan hÖ gi÷a ph¸p luËt víi chÝnh trÞ: - §­êng lèi chÝnh trÞ cña ®¶ng cÇm quyÒn chØ ®¹o viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn ph¸p luËt . Th«ng qua ph¸p luËt , ý chÝ cña giai cÊp cÇm quyÒn trë thµnh ý chÝ cña nhµ n­íc . - §ång thêi , ph¸p luËt cßn thÓ hiÖn ë møc ®é nhÊt ®Þnh ®­êng lèi chÝnh trÞ cña giai cÊp vµ c¸c tÇng líp kh¸c trong x· héi . b) Quan hÖ gi÷a ph¸p luËt víi ®¹o ®øc: - Nhµ n­íc lu«n cè g¾ng chuyÓn nh÷ng quy ph¹m ®¹o ®øc cã tÝnh phæ biÕn , phï hîp víi sù ph¸t triÓn vµ tiÕn bé x· héi thµnh c¸c quy ph¹m ph¸p luËt. - Khi Êy, c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc kh«ng chØ ®­îc tu©n thñ b»ng niÒm tin , l­¬ng t©m cña c¸ nh©n hay do søc Ðp cña d­ luËn x· héi mµ cßn ®­îc nhµ n­íc b¶o ®¶m thùc hiÖn b»ng søc m¹nh quyÒn lùc nhµ n­íc . 4. Vai trß cña ph¸p luËt trong ®êi sång x· héi a) Ph¸p luËt lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó nhµ n­íc qu¶n lÝ x· héi - TÊt c¶ c¸c nhµ n­íc ®Òu qu¶n lÝ x· héi chñ yÕu b»ng ph¸p luËt bªn c¹nh nh÷ng ph­¬ng tiÖn kh¸c nh­ chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch, gi¸o dôc t­ t­ëng, ®¹o ®øc,Nhê cã ph¸p luËt, nhµ n­íc ph¸t huy ®­îc quyÒn lùc cña m×nh vµ kiÓm tra, kiÓm so¸t ®­îc c¸c ho¹t ®éng cña mäi c¸ nh©n, tæ chøc, c¬ quan trong ph¹m vi l·nh thæ cña m×nh . - Qu¶n lÝ b»ng ph¸p luËt lµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lÝ d©n chñ vµ hiÖu qu¶ nhÊt , v×: + Ph¸p luËt lµ khu«n mÉu cã tÝnh phæ biÕn vµ b¾t buéc chung , phï hîp víi lîi Ých chung cña c¸c giai cÊp vµ tÇng líp x· héi kh¸c nhau , t¹o ®­îc sù ®ång thuËn trong x· héi ®èi víi viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt. + Ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi mét c¸ch thèng nhÊt trong toµn quèc vµ ®­îc b¶o ®¶m b»ng søc m¹nh cña quyÒn lùc nhµ n­íc nªn hiÖu lùc thi hµnh cao. - Qu¶n lÝ x· héi b»ng ph¸p luËt nghÜa lµ nhµ n­íc ban hµnh ph¸p luËt vµ tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt trªn quy m« toµn x· héi . b) Ph¸p luËt lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó c«ng d©n thùc hiÖn vµ b¶o vÖ quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh: - HiÕn ph¸p quy ®Þnh c¸c quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n ; c¸c luËt vÒ d©n sù , h«n nh©n vµ gia ®×nh , th­¬ng m¹i , thuÕ, ®Êt ®ai , gi¸o dôc ,cô thÓ hãa néi dung, c¸ch thøc thùc hiÖn c¸c quyÒn cña c«ng d©n trong tõng lÜnh vùc cô thÓ. Trªn c¬ së Êy, c«ng d©n thùc hiÖn quyÒn cña m×nh. - C¸c luËt vÒ hµnh chÝnh, h×nh sù, tè tông, quy ®Þnh thÈm quyÒn , néi dung, h×nh thøc, thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp, khiÕu n¹i vµ xö lÝ c¸c vi ph¹m ph¸p luËt. Nhê thÕ, c«ng d©n sÏ b¶o vÖ ®­îc c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh. 4. Cñng cè: - Ph¸p luËt lµ g×? T¹i sao l¹i cÇn ph¶i cã ph¸p luËt ? - Em h·y nªu c¸c ®Æc tr­ng cña ph¸p luËt . Theo em, néi quy nhµ tr­êng , §iÒu lÖ §oµn thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh cã ph¶i lµ v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh«ng? * (Gîi ý : Néi quy nhµ tr­êng vµ §iÒu lÖ §oµn thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh kh«ng ph¶i v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt Néi quy nhµ tr­êng do Ban Gi¸m HiÖu ban hµnh cã gi¸ trÞ b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn ®èi víi häc sinh, gi¸o viªn thuéc ph¹m vi nhµ tr­êng nh­ng kh«ng ph¶i v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt theo quy ®Þnh cña LuËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt. §iÒu lÖ §oµn thanh niªn Céng s¶n HCM lµ sù tho¶ thuËn cam kÕt thi hµnh cña nh÷ng ng­êi tù nguyÖn gia nhËp tæ chøc §oµn , kh«ng ph¶i v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt mang tÝnh quyÒn lùc nhµ n­íc ) - H·y ph©n tÝch b¶n chÊt giai cÊp vµ b¶n chÊt x· héi cña ph¸p luËt . - Em h·y tr×nh bµy nguån gèc, néi dung, h×nh thøc thÓ hiÖn, ph­¬ng thøc t¸c ®éng cña ®¹o ®øc vµ ph¸p luËt. Gîi ý: KÎ b¶ng vµ ®iÒn néi dung: §¹o ®øc Ph¸p luËt Nguån gèc (h×nh thµnh tõ ®©u?) H×nh thµnh tõ ®êi sèng C¸c quy t¾c xö sù trong ®êi sèng x· h«i, ®­îc nhµ n­íc ghi nhËn thµnh c¸c quy ph¹m ph¸p luËt Néi dung C¸c quan niÖm, chuÈn mùc thuéc ®êi sèng tinh thÇn, t×nh c¶m cña con ng­êi (vÒ thiÖn, ¸c, c«ng b»ng, danh dù, nh©n phÈm, nghÜa vô,) C¸c quy t¾c xö sù (viÖc ®­îc lµm, viÖc ph¶i lµm ,viÖc kh«ng ®­îc lµm) H×nh thøc thÓ hiÖn Trong nhËn thøc, t×nh c¶m cña con ng­êi. V¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt Ph­¬ng thøc t¸c ®éng D­ luËn x· héi Gi¸o dôc, c­ìng chÕ b»ng quyÒn lùc nhµ n­íc ï Em h·y s­u tÇm 3-5 c©u ca dao, tôc ng÷, ch©m ng«n vÒ ®¹o ®øc ®· Nhµ n­íc ghi nhËn thµnh néi dung c¸c quy ph¹m ph¸p luËt , qua ®ã ph©n tÝch quan hÖ gi÷a ph¸p luËt víi ®¹o ®øc . Gîi ý: Mét quy t¾c ®¹o ®øc ®ång thêi lµ mét quy ph¹m ph¸p luËt : Ca dao: “ C«ng cha nh­ nói Th¸i S¬n NghÜa mÑ nh­ n­íc trong nguån ch¶y ra Mét lßng thê mÑ kÝnh cha.....” §iÒu 35, LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 2000 quy ®Þnh : “ Con cã bæn phËn yªu quý , kÝnh träng , biÕt ¬n , hiÕu th¶o víi cha mÑ , l¾ng nghe nh÷ng lêi khuyªn b¶o ®óng ®¾n cña cha mÑ , gi÷ g×n danh dù , truyÒn thèng tèt ®Ñp cña gia ®×nh . Con cã nghÜa vô vµ quyÒn ch¨m sãc, nu«i d­ìng cha, mÑ ” ) ï ThÕ nµo lµ qu¶n lÝ x· héi b»ng ph¸p luËt ? Muèn qu¶n lÝ x· h«i b»ng ph¸p luËt , Nhµ n­íc ph¶i lµm g×? ï Em vµ gia ®×nh ®· bao giê cã nh÷ng bÊt ®ång, tranh chÊp víi hµng xãm liªn quan ®Õn quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña m×nh ch­a? NÕu cã råi th× em vµ gia ®×nh ®· gi¶i quyÕt nh­ thÕ nµo ? T¹i x·, ph­êng hay thÞ trÊn n¬i em ë cã Tñ s¸ch ph¸p luËt kh«ng? Theo em, Tñ s¸ch ph¸p luËt cã ý nghÜa g× ®èi víi nh©n d©n trong x·? ï Chän c©u tr¶ lêi ®óng trong c¸c c©u sau: Ng­êi nµo tuy cã ®iÒu kiÖn mµ kh«ng cøu gióp ng­êi ®ang ë trong t×nh tr¹ng nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng, dÉn ®Õn hËu qu¶ ng­êi ®ã chÕt, th×: a) Vi ph¹m quy t¾c ®¹o ®øc. b) Vi ph¹m ph¸p luËt h×nh sù. c) Vi ph¹m ph¸p luËt hµnh chÝnh. d) BÞ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh. e) Ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù. g) Ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc. h) BÞ d­ luËn x· héi lªn ¸n. 5. DÆn dß: - Gi¶i quyÕt c¸c c©u hái vµ bµi tËp trong SGK. - S­u tÇm c¸c t­ liÖu cã liªn quan ®Õn bµi (h×nh ¶nh, bµi viÕt,..) - §äc tr­íc bµi 2.