Giáo án Giáo dục công dân Khối 12 - Tiết 4 đến 6, Bài 2: Thực hiện pháp luật

m kh¾c nhÊt mµ Nhµ n­íc buéc ng­êi vi ph¹m ph¶i g¸nh chÞu. 1. Kh¸i niÖm , c¸c h×nh thøc vµ c¸c giai ®o¹n thùc hiÖn ph¸p luËt a) Kh¸i niÖm thùc hiÖn ph¸p luËt Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã môc ®Ých lµm cho nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®i vµo cuéc sèng, trë thµnh nh÷ng hµnh vi hîp ph¸p cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc. b) C¸c h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt # Sö dông ph¸p luËt : C¸c c¸ nh©n, tæ chøc sö dông ®óng ®¾n c¸c quyÒn cña m×nh , lµm nh÷ng g× mµ ph¸p luËt cho phÐp lµm. # Thi hµnh ph¸p luËt : C¸c c¸ nh©n , tæ chøc thùc hiÖn ®Çy ®ñ nh÷ng nghÜa vô, chñ ®éng lµm nh÷ng g× mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ph¶i lµm. # Tu©n thñ ph¸p luËt : C¸c c¸ nh©n , tæ chøc kiÒm chÕ ®Ó kh«ng lµm nh÷ng ®iÒu mµ ph¸p luËt cÊm. # ¸p dông ph¸p luËt : C¸c c¬ quan, c«ng chøc nhµ n­íc cã thÈm quyÒn c¨n cø vµo ph¸p luËt ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh lµm ph¸t sinh, chÊm døt hoÆc thay ®æi viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn , nghÜa vô cô thÓ cña c¸ nh©n, tæ chøc. c) C¸c giai ®o¹n thùc hiÖn ph¸p luËt # Giai ®o¹n 1 : Gi÷a c¸c c¸ nh©n, tæ chøc h×nh thµnh mét quan hÖ x· héi do ph¸p luËt ®iÒu chØnh (gäi lµ quan hÖ ph¸p luËt). # Giai ®o¹n 2 : C¸ nh©n, tæ chøc tham gia quan hÖ ph¸p luËt thùc hiÖn c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña m×nh. 2. Vi ph¹m ph¸p luËt vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ a) Vi ph¹m ph¸p luËt # Thø nhÊt, lµ hµnh vi tr¸i ph¸p luËt + Hµnh vi ®ã cã thÓ lµ hµnh ®éng – lµm nh÷ng viÖc kh«ng ®­îc lµm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hoÆc kh«ng hµnh ®éng – kh«ng lµm nh÷ng viÖc ph¶i lµm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt . + Hµnh vi ®ã x©m ph¹m, g©y thiÖt h¹i cho nh÷ng quan hÖ x· héi ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ. # Thø hai, do ng­êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ thùc hiÖn. N¨ng lùc tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ ®­îc hiÓu lµ kh¶ n¨ng cña ng­êi ®· ®¹t mét ®é tuæi nhÊt ®Þnh theo quy ®Þnh ph¸p luËt, cã thÓ nhËn thøc, ®iÒu khiÓn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc thùc hiÖn hµnh vi cña m×nh. # Thø ba, ng­êi vi ph¹m ph¸p luËt ph¶i cã lçi. Lçi thÓ hiÖn th¸i ®é cña ng­êi biÕt hµnh vi cña m×nh lµ sai, tr¸i ph¸p luËt , cã thÓ g©y hËu qu¶ kh«ng tèt nh­ng vÉn cè ý lµm hoÆc v« t×nh ®Ó mÆc cho sù viÖc x¶y ra. => KÕt luËn: Vi ph¹m ph¸p luËt lµ hµnh vi tr¸i ph¸p luËt , cã lçi do ng­êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ thùc hiÖn, x©m h¹i c¸c quan hÖ x· héi ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ. b) Tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ # Tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ lµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ vi ph¹m ph¸p luËt ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng biÖn ph¸p c­ìng chÕ do Nhµ n­íc ¸p dông. # Tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ ®­îc ¸p dông nh»m : + Buéc c¸ chñ thÓ vi ph¹m ph¸p luËt chÊm døt hµnh vi tr¸i ph¸p luËt . + Gi¸o dôc, r¨n ®e nh÷ng ng­êi kh¸c ®Ó hä tr¸nh, hoÆc kiÕm chÕ nh÷ng viÖc lµm tr¸i ph¸p luËt . c) C¸c lo¹i vi ph¹m ph¸p luËt vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ: # Vi ph¹m h×nh sù lµ nh÷ng hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi bÞ coi lµ téi ph¹m quy ®Þnh t¹i Bé luËt H×nh sù. Ng­êi ph¹m téi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù , ph¶i chÊp hµnh h×nh ph¹t theo quy ®Þnh cña Tßa ¸n. Ng­êi tõ ®ñ 14 ®Õn d­íi 16 tuæi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ téi ph¹m rÊt nghiªm träng do cè ý hoÆc téi ph¹m ®Æc biÖt nghiªm träng. Ng­êi tõ 16 tuæi trë lªn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vÒ mäi téi ph¹m . # Vi ph¹m hµnh chÝnh lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt cã møc ®é nguy hiÓm cho x· héi thÊp h¬n téi ph¹m, x©m ph¹m c¸c quy t¾c qu¶n lÝ nhµ n­íc . Ng­êi vi ph¹m ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt . Ng­êi tõ 14 ®Õn 16 tuæi bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ vi ph¹m hµnh chÝnh do cè ý ; ng­êi tõ ®ñ 16 tuæi trë lªn bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ mäi vi ph¹m hµnh chÝnh do m×nh g©y ra. # Vi ph¹m d©n sù lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt , x©m ph¹m tíi c¸c quan hÖ tµi s¶n (quan hÖ së h÷u, quan hÖ hîp ®ång) vµ quan hÖ nh©n th©n (liªn quan ®Õn c¸c quyÒn nh©n th©n, kh«ng thÓ chuyÓn giao cho ng­êi kh¸c, vÝ dô : quyÒn ®èi víi hä, tªn, quyÒn ®­îc khai sinh, bÝ mËt ®êi t­, quyÒn x¸c ®Þnh l¹i giíi tÝnh) Ng­êi cã hµnh vi vi ph¹m d©n sù ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm d©n sù. Ng­êi tõ ®ñ 6 tuæi ®Õn ch­a ®ñ 18 tuæi khi tham gia c¸c giao dÞch d©n sù ph¶i ®­îc ng­êi ®¹i diÖn theo ph¸p luËt (vÝ dô : bè mÑ ®èi víi con) ®ång ý, cã c¸c quyÒn , nghÜa vô , tr¸ch nhiÖm d©n sù ph¸t sinh tõ giao dÞch d©n sù do ng­êi ®¹i diÖn x¸c lËp vµ thùc hiÖn. # Vi ph¹m kØ luËt lµ vi ph¹m ph¸p luËt x©m ph¹m c¸c quan hÖ lao ®éng, c«ng vô nhµ n­íc do ph¸p luËt lao ®éng, ph¸p luËt hµnh chÝnh b¶o vÖ. C¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc vi ph¹m kØ luËt ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm kØ luËt víi c¸c h×nh thøc c¶nh c¸o, h¹ bËc l­¬ng, chuyÓn c«ng t¸c kh¸c, buéc th«i viÖc 4. Cñng cè: - Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ g×? Em h·y ph©n tÝch nh÷ng ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a c¸c h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt . Gîi ý: C¸c ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a hai h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt: Sö dông PL Thi hµnh PL Tu©n thñ PL Ap dông PL Chñ thÓ C¸ nh©n, tæ chøc C¸ nh©n, tæ chøc C¸ nh©n, tæ chøc C¬ quan, c«ng chøc nhµ n­íc cã thÈm quyÒn Møc ®é chñ ®éng cña chñ thÓ Chñ ®éng thùc hiÖn quyÒn (nh÷ng viÖc ®­îc lµm) Chñ ®éng thùc hiÖn nghÜa vô (nh÷ng viÖc ph¶i lµm) Kh«ng lµm nh÷ng viÖc bÞ cÊm C¬ quan nhµ n­íc chñ ®éng ra quyÕt ®Þnh hoÆc thùc hiÖn hµnh vi ph¸p luËt theo ®óng chøc n¨ng, thÈm quyÒn ®­îc trao C¸ch thøc thùc hiÖn NÕu ph¸p luËt kh«ng quy ®Þnh th× c¸ nh©n, tæ chøc cã thÈm quyÒn lùa chän, tho¶ thuËn (vÝ dô:c¸c bªn cã thÓ tù tho¶ thuËn c¸ch ký hîp ®ång mua b¸n tµi s¶n, c¸ch thøc trao tµi s¶n, thêi gian giao tr¶ tiÒn vµ tµi s¶n, ®Þa ®iÓm thùc hiÖn) B¾t buéc tu©n theo c¸c thñ tôc, tr×nh tù chÆt chÏ do ph¸p luËt quy ®Þnh - ThÕ nµo lµ vi ph¹m ph¸p luËt ? Nªu vÝ dô. - Theo em, vi ph¹m ph¸p luËt vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ cã g× chung vµ cã g× kh¸c biÖt víi vi ph¹m ®¹o ®øc vµ tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc? LÊy trém tiÒn cña ng­êi kh¸c lµ vi ph¹m ph¸p luËt hay vi ph¹m ®¹o ®øc? Ng­êi cã hµnh vi trém c¾p ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ hay tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc? (Gîi ý : Gi÷a vi ph¹m ph¸p luËt, tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ vµ vi ph¹m ®¹o ®øc, tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc cã nh÷ng ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau sau: Gièng nhau - §Òu lµ hµnh vi tr¸i víi c¸c quy t¾c, chuÈn mùc chung (®Òu lµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi vi ph¹m ph¶i g¸nh chÞu sù t¸c ®éng tõ phÝa x· héi). b) Kh¸c nhau - Vi ph¹m ph¸p luËt lµ hµnh vi tr¸i víi c¸c quy ph¹m ph¸p luËt do nhµ n­íc ban hµnh; vi ph¹m ®¹o ®øc lµ lµm tr¸i c¸c quan niÖm, chuÈn mùc ®¹o ®øc ®­îc thõa nhËn chung trong x· héi. - Vi ph¹m ph¸p luËt ph¶i cã ®ñ 3 dÊu hiÖu do ph¸p luËt quy ®Þnh; Vi ph¹m ®¹o ®øc kh«ng nhÊt thiÕt, nh­ng còng cã nh÷ng yÕu tè t­¬ng tù nh­ kh¶ n¨ng nhËn thøc, kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn hµnh vi Gi¸o viªn cã thÓ dùa vµo nh÷ng gîi ý nµy ®Ó tiÕn hµnh mét cuéc tr¾c nghiÖm nhá b»ng c¸ch kÎ b¶ng so s¸nh sau: Hµnh vi Vi ph¹m ®¹o ®øc Vi ph¹m ph¸p luËt - NÕu lµm bµi tËp chung t¹i líp th× yªu cÇu c¸c em lªn ®iÒn vµo b¶ng kÎ to trªn giÊy A0 hoÆc trªn b¶ng ®en; - NÕu lµm bµi tËp c¸ nh©n th× hø¬ng dÉn häc sinh tù kÎ b¶ng hoÆc ph¸t cho häc sinh b¶ng kÎ s½n (photo coppy) ®Ó c¸c em ®iÒn vµo vµ nép l¹i cho gi¸o viªn.) ï H·y ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a vi ph¹m h×nh sù vµ vi ph¹m hµnh chÝnh . Nªu vÝ dô. ï Trong t×nh huèng nªu ë môc 2. Vi ph¹m ph¸p luËt vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ, vËn dông c¸c t­ liÖu trong bµi, em h·y phan tÝch c¸c vi ph¹m cña b¹n A vµ vi ph¹m cña bè b¹n A. Víi c¸c vi ph¹m cña mçi ng­êi, theo em, hä ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ nµo? ( Gîi ý: Hµnh vi vi ph¹m cña bè b¹n A : ®i xe m« t« ng­îc chiÒu quy ®Þnh. Hµnh vi vi ph¹m cña b¹n A ®i xe m« t« ng­îc chiÒu vµ l¸i xe khi ch­a ®ñ tuæi quy ®Þnh ( 18 tu«Ø), kh«ng cã GiÊy phÐp l¸i xe, do ®ã: # Tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ: Theo Nguyªn t¾c xö ph¹t hµnh chÝnh (t¹i §iÒu 4, NghÞ ®Þnh sè 146/2007/N§ – CP ): + Bè cña b¹n A thùc hiÖn mét hµnh vi ®i xe m« t« ng­îc chiÒu nªn chØ bÞ ph¹t mét lÇn vÒ hµnh vi cña m×nh. + B¹n A thùc hiÖn 2 hµnh vi tr¸i ph¸p luËt nªn ph¶i chÞu xö ph¹t cho tõng hµnh vi. + Tuy b¹n A vµ bè b¹n A cïng ®i xe m« t« vµo ®­êng ng­îc chiÒu, nh­ng mçi ng­êi ®Òu chÞu h×nh thøc xö ph¹t riªng. # C¸c h×nh thøc xö ph¹t ®èi víi b¹n A vµ bè cña b¹n A: + §èi víi hµnh vi ®i xe m« t« ng­îc chiÒu: Ph¹t tiÒn tõ 100.000 ®ång ®Õn 200.000 ®ång ®èi víi mçi ng­êi ®iÒu khiÓn vi ph¹m. + §èi víi hµnh vi ®iÒu khiÓn xe m¸y trªn 50 ph©n khèi cña b¹n A: Ph¹t c¶nh c¸o hoÆc ph¹t tiÒn tõ 40.000 ®ång ®Õn 60.000 ®ång). Nh­ vËy, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, hai bè con b¹n A ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh. ) ï Theo em, viÖc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ ph¹t tï ®èi víi hai ng­êi ph¹m téi ch­a thµnh niªn trong bµi ®äc thªm cã tháa ®¸ng kh«ng? V× sao? (Gîi ý: Hai bÞ c¸o ®Òu lµ ngõ¬i ch­a thµnh niªn, bÞ kÕt ¸n víi “ Téi c­íp giËt tµi s¶n” vµ møc ¸n lµ: 1 n¨m tï giam ®èi víi bÞ c¸o võa qua tuæi 15 khi ph¹m téi vµ 1 n¨m 6 th¸ng tï giam víi bÞ c¸o trªn 17 tuæi. Theo nguyªn t¾c xö lÝ ®èi víi ng­êi ch­a thµnh niªn ph¹m téi th× nÕu ng­êi ®ã ph¹m téi Ýt nghiªm träng (møc cao nhÊt cña khung h×nh ph¹t ®Õn 3 n¨m tï) hoÆc téi nghiªm träng (møc cao nhÊt cña khung h×nh ®Õn 7 n¨m tï) th× cã thÓ ®­îc miÔn tr¸ch nhiÖm h×nh sù (§iÒu 68, Bé luËt H×nh sù 1999). Tuy nhiªn, theo §iÒu 136, Bé luËt h×nh sù 1999 vÒ “ Téi cø¬p giËt tµi s¶n”, ®©y lµ téi ®Æc biÖt nghiªm träng v× cã møc cao nhÊt cña khung h×nh ph¹t lµ tõ 12 n¨m tï ®Õn 20 n¨m hoÆc chung th©n. Do ®ã, hai bÞ c¸o kh«ng ®ù¬c miÔn tr¸ch nhiÖm h×nh sù. - VÒ møc ph¹t tï giam: Kho¶n 1, §iÒu 136 Bé luËt h×nh sù 1999 quy ®Þnh møc thÊp nhÊt cña khung h×nh ph¹t ®èi víi Téi c­íp giËt tµi s¶n lµ 1 n¨m ®Õn 5 n¨m. Do ®ã, b¶n ¸n tuyªn ®èi víi hai bÞ c¸o lµ tháa ®¸ng trªn c¬ së ®· xem xÐt c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ nh­ tuæi cña tõng bÞ c¸o, ph¹m téi lÇn ®Çu, h¹n chÕ vÒ nhËn thøc x· héi, ph¸p luËt.) - B#i tp t#nh hung: Tr­íc cæng nhµ trÎ, mét bÐ g¸i mÕu m¸o l¾t ®Çu :”Con kh«ng ®éi mò b¶o hiÓm ®©u. Nãng l¾m!...) C« gi¸o cói xuèng dç dµnh:”Con ®éi mò b¶o hiÓm vµo, nÕu kh«ng, ra ®­êng mÊy chó c«ng an ph¹t c¶ hai mÑ con ®Êy!”. Nghe ®Õn “chó c«ng an” , bÐ g¸i nÝn thinh nh­ng vÉn phông phÞu råi ®Ó cho mÑ ®éi chiÕc mò b¶o hiÓm xinh x¾n lªn ®Çu. C# gi¸o vµ bµ mÑ nh×n nhau c­êi . Thay v× ph¶i ®­a” mÊy chó c«ng an” ra däa bÐ, theo em, chóng ta nªn nãi g× víi bÐ? 5.DÆn dß: - Gi¶i quyÕt c¸c c©u hái vµ bµi tËp trong SGK. - S­u tÇm c¸c t­ liÖu cã liªn quan ®Õn bµi (h×nh ¶nh, bµi viÕt,..) - §äc tr­íc bµi 3.