Giáo án Giáo dục công dân Khối 12 - Tiết 14, Bài 6: Công dân với các quyền tự do cơ bản

trong mét sè tr­êng hîp thËt cÇn thiÕt mµ ph¸p luËt quy ®Þnh míi ®­îc tiÕn hµnh b¾t ng­êi: - Tr­êng hîp 1: B¾t bÞ can, bÞ c¸o ®Ó t¹m giam khi cã c¨n cø chøng tá bÞ can, bÞ c¸o sÏ g©y khã kh¨n cho viÖc ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö hoÆc sÏ tiÕp tôc ph¹m téi. - Tr­êng hîp 2: B¾t ng­êi trong tr­êng hîp khÈn cÊp. - Tr­êng hîp 3: B¾t ng­êi ®ang bÞ truy n·. L­u ý, trong ba tr­êng hîp nµy, th× tr­êng hîp 1 vµ 3 ®ßi hái ph¶i cã quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n, quyÕt ®Þnh hoÆc phª chuÈn cña ViÖn KiÓm s¸t tr­íc khi tiÕn hµnh b¾t ng­êi.§èi víi tr­êng hîp b¾t ng­êi trong tr­êng hîp khÈn cÊp th× ®ßi hái ph¶i cã lÖnh b¾t khÈn cÊp cña ng­êi cã thÈm quyÒn, ®ã lµ Thñ tr­ëng, Phã Thñ tr­ëng C¬ quan ®iÒu tra c¸c cÊp; ng­êi chØ huy ®¬n vÞ qu©n ®éi ®éc lËp cÊp trung ­¬ng vµ t­¬ng ®­¬ng; ng­êi chØ huy ®ån biªn phßng ë h¶i ®¶o vµ biªn giíi; ng­êi chØ huy tµu bay, tµu biÓn khi tµu bay, tµu biÓn rêi khái s©n bay, bÕn c¶ng. Tuy nhiªn, dï ®· cã lÖnh b¾t khÈn cÊp råi th× sau ®ã viÖc b¾t khÈn cÊp ph¶i b¸o ngay cho ViÖn KiÓm s¸t cïng cÊp b»ng v¨n b¶n kÌm theo c¸c tµi liÖu liªn quan ®Ó ViÖn KiÓm s¸t xem xÐt, ®iÒu chØnh. Trong thêi h¹n 12 giê kÓ tõ khi nhËn ®­îc ®Ò nghÞ xÐt phª chuÈn, ViÖn KiÓm s¸t ph¶i ra quyÕt ®Þnh phª chuÈn hoÆc kh«ng phª chuÈn. NÕu ViÖn KiÓm s¸t kh«ng phª chuÈn th× ng­êi ®· ra lÖnh b¾t ph¶i tr¶ tù do ngay cho ng­êi bÞ b¾t. - B¾t ng­êi ®óng ph¸p luËt cã nghÜa lµ b¾t ng­êi theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thÈm quyÒn, tr×nh tù vµ thñ tôc. ï Mèi quan hÖ gi÷a quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ víi quyÒn ®­îc ph¸p luËt b¶o hé vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù vµ nh©n phÈm.Gi÷a quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ vµ quyÒn ®­îc ph¸p luËt b¶o hé vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù vµ nh©n phÈm cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, vµ trong mét sè tr­êng hîp cô thÓ, cã thÓ cßn cã sù giao thoa víi nhau. V× thÕ, cÇn cã sù ph©n biÖt c¸c quyÒn nµy theo c¸c dÊu hiÖu: - QuyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ ®Ò cËp tíi quyÒn tù do cña c«ng d©n, trong ®ã kh«ng ai cã thÓ bÞ b¾t, bÞ giam cÇm mét c¸ch tuú tiÖn, v« c¨n cø tõ phÝa c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn vµ tõ phÝa ng­êi kh¸c. Mäi hµnh vi b¾t ng­êi, giam gi÷ ng­êi tr¸i ph¸p luËt ®Òu bÞ xö lÝ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù. - QuyÒn ®­îc ph¸p luËt b¶o hé vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ ®Ò cËp tíi viÖc ph¸p luËt b¶o ®¶m cho tÝnh m¹ng, søc khoÎ cña c«ng d©n ®­îc an toµn, trong ®ã cã quyÒn ®­îc sèng cña con ng­êi (®­îc ®¶m b¶o an toµn tÝnh m¹ng) vµ quyÒn ®­îc b¶o vÖ tr­íc mäi hµnh vi c«n ®å, hung h·n, ®¸nh ng­êi g©y th­¬ng tÝch. Mäi hµnh vi lµm tæn h¹i ®Õn tÝnh m¹ng cña ng­êi kh¸c (nh­ giÕt ng­êi, lµm chÕt ng­êi), ®¸nh ng­êi g©y th­¬ng tÝch hoÆc lµm tæn h¹i cho søc khoÎ cña ng­êi kh¸c ®Òu ph¶i bÞ xö lÝ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù. III.PH¦¥NG PH¸P - ThuyÕt tr×nh, ®µm tho¹i, th¶o luËn nhãm, t¹o t×nh huèng, trùc quan, IV.PH¦¥NG TIÖN D¹Y HäC - Gi¸o ¸n, Tµi liÖu tham kh¶o. - Cã thÓ sö dông vi tÝnh, m¸y chiÕu. V. TIÕN TR×NH L£N LíP 1. æn ®Þnh tæ chøc líp : 12A5: .............................................................................................. 12A6: .............................................................................................. 12A7: .............................................................................................. 2. KiÓm tra bµi cò: Thùc hiÖn b×nh ®¼ng gi÷a c¸c d©n téc, t«n gi¸o cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo trong viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa? 3. Gi¶ng bµi míi: Ngµy nay, trªn ®Êt n­íc chóng ta, mçi c«ng d©n cã nh÷ng quyÒn tù do nhÊt ®Þnh ®­îc ghi nhËn trong HiÕn ph¸p, ®ã lµ c¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n. C¸c quyÒn tù do nµy ®­îc ®Æt ë vÞ trÝ ®Çu tiªn, quan träng nhÊt, kh«ng thÓ t¸ch rêi ®èi víi mçi c¸ nh©n. Trong bµi häc nµy, chóng ta t×m hiÓu c¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n nh­: quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ . Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung bµi häc - GV gi¶ng: ë mçi n­íc, c¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n ®Òu ®­îc ghi nhËn trong HiÕn ph¸p vµ trong c¸c luËt liªn quan. §©y thùc chÊt lµ c¸c quyÒn ®­îc sèng víi t­ c¸ch lµ con ng­êi trong x· héi, c«ng d©n cña mét n­íc. QuyÒn tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n lµ chÕ ®Þnh ph¸p lý c¬ b¶n cña LuËt HiÕn ph¸p, x¸c ®Þnh ®Þa vÞ ph¸p lý cña c«ng d©n trong mèi quan hÖ víi Nhµ n­íc vµ x· héi, lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c¸c quyÒn vµ nghÜa vô kh¸c cña c«ng d©n ë mäi cÊp ®é vµ trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. ë n­íc ta, c«ng d©n cã c¸c quyÒn tù do c¬ b¶n vÒ th©n thÓ, tù do trong ®êi sèng tinh thÇn, tù do lao ®éng vµ s¸ng t¹o, tù do kinh doanh, häc tËp vµ nghiªn cøu khoa häc - T¹i sao c¸c quyÒn nµy gäi lµ c¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n ? V× : - C¸c quyÒn nµy quy ®Þnh mèi quan hÖ c¬ b¶n gi÷a Nhµ n­íc vµ c«ng d©n. - C¸c quyÒn nµy ®­îc nghi nhËn trong HiÕn ph¸p – luËt c¬ b¶n cña Nhµ n­íc. Bµi häc nµy kh«ng ®Æt ra nhiÖm vô t×m hiÓu tÊt c¶ c¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n, mµ chØ t×m hiÓu vÒ c¸c quyÒn tù do th©n thÓ vµ c¸c quyÒn tù do liªn quan ®Õn ®êi sèng tinh thÇn cña c«ng d©n. §ång thêi, trong c¸c quyÒn tù do vÒ th©n thÓ vµ ®êi sèng tinh thÇn cña c«ng d©n còng bao gåm nhiÒu lo¹i quyÒn kh¸c nhau, trong ®ã chóng ta chØ t×m hiÓu : QuyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n ; QuyÒn ®­îc ph¸p luËt b¶o hé vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù vµ nh©n phÈm ; QuyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ chç ë cña c«ng d©n ; QuyÒn ®­îc b¶o ®¶m an toµn vµ bÝ mËt th­ tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn ; QuyÒn tù do ng«n luËn. §¬n vÞ kiÕn thøc 1: QuyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n - GV sö dông t×nh huèng trong SGK: «ng A mÊt xe m¸y vµ khÈn cÊp tr×nh b¸o víi c«ng an x·. Trong viÖc nµy, «ng A kh¼ng ®Þnh anh X lµ ng­êi lÊy c¾p. Dùa vµo lêi khai b¸o cña «ng A, c«ng an x· ®· ngay lËp tøc b¾t anh X vµ Ðp buéc anh ph¶i nhËn lµ ®· lÊy c¾p. ViÖc lµm cña c«ng an x· lµ vi ph¹m quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n. - GV hái: + T¹i sao viÖc lµm nµy cña c«ng an x· lµ vi ph¹m quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n? HS trao ®æi, tr¶ lêi. Trªn c¬ së HS ®· chuÈn bÞ bµi häc, GV ®Æt c©u hái: + ThÕ nµo quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n? - C¶ líp trao ®æi, ®µm tho¹i. - GV gi¶ng: QuyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cã nghÜa lµ: Kh«ng ai cã thÓ bÞ b¾t nÕu kh«ng cã quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n, quyÕt ®Þnh hoÆc phª chuÈn cña ViÖn KiÓm s¸t, trõ tr­êng hîp ph¹m téi qu¶ tang. Theo néi dung cña quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ th× kh«ng ai ®­îc tù tiÖn b¾t ng­êi. Hµnh vi tù tiÖn b¾t ng­êi lµ hµnh vi x©m ph¹m ®Õn quyÒn tù do vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n, lµ hµnh vi tr¸i ph¸p luËt. - GV hái tiÕp: + VËy cã khi nµo ph¸p luËt cho phÐp b¾t ng­êi kh«ng? - Líp trao ®æi, ®µm tho¹i. - GV kÕt luËn: Cã 3 tr­êng hîp ph¸p luËt cho phÐp b¾t ng­êi: + Tr­êng hîp 1: ViÖn KiÓm so¸t, Toµ ¸n trong ph¹m vi thÈm quyÒn mµ ph¸p luËt cho phÐp cã quyÒn quyÕt ®Þnh b¾t bÞ can, bÞ c¸o ®Ó t¹m giam, khi cã c¨n cø x¸c ®¸ng chøng tá bÞ can, bÞ c¸o sÏ g©y khã kh¨n cho viÖc ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö hoÆc sÏ tiÕp tôc ph¹m téi. + Tr­êng hîp 2: B¾t ng­êi trong tr­êng hîp khÈn cÊp (theo néi dung trong SGK). + Tr­êng hîp 3: B¾t ng­êi ®ang ph¹m téi qu¶ tang hoÆc ®ang bÞ truy n· (theo néi dung trong SGK). - GV l­u ý: + Trong tr­êng 1, viÖc b¾t ng­êi chØ ®­îc tiÕn hµnh khi cã quyÕt ®Þnh cña C¬ quan ®iÒu tra, ViÖn KiÓm s¸t, Toµ ¸n. + Trong tr­êng 2, viÖc b¾t ng­êi khÈn cÊp còng cÇn ph¶i cã phª chuÈn cña ViÖn KiÓm s¸t sau khi tiÕn hµnh b¾t. + Trong tr­êng 3, ng­êi ®ang bÞ truy n· lµ ng­êi ®ang cã lÖnh truy n· cña C¬ quan ®iÒu tra, ViÖn KiÓm s¸t, Toµ ¸n, nghÜa lµ ®· cã quyÕt ®Þnh cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. Khi ®ã, ai còng cã quyÒn b¾t vµ gi¶i ngay ®Õn C¬ quan c«ng an, ViÖn KiÓm s¸t hoÆc Uû ban nh©n d©n n¬i gÇn nhÊt. Cßn ®èi víi ng­êi ®ang ph¹m téi qu¶ tang th× ai còng cã quyÒn b¾t mµ kh«ng cÇn ph¶i cã lÖnh hay quyÕt ®Þnh cña c¬ quan Nhµ n­íc. Nh­ vËy, chØ cã ng­êi ®ang ph¹m téi qu¶ tang th× míi cã thÓ bÞ b¾t mµ kh«ng cÇn lÖnh hay quyÕt ®Þnh nµo c¶; cßn c¸c tr­êng hîp kh¸c th× viÖc b¾t ng­êi ®Òu ph¶i cã quyÕt ®Þnh hoÆc phª chuÈm cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. - GV hái: + T¹i sao ph¸p luËt l¹i cho phÐp b¾t ng­êi trong nh÷ng tr­êng hîp nµy? - HS trao ®æi, ®µm tho¹i. - GV kÕt luËn: V× ®Ó gi÷ g×n trËt tù, an ninh, ®Ó ®iÒu tra téi ph¹m, ®Ó ng¨n chÆn téi ph¹m. - GV gióp HS rót ra ý nghÜa cña quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n. 1. C¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n a) QuyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n ï ThÕ nµo lµ ? Kh«ng ai bÞ b¾t, nÕu kh«ng cã quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n, quyÕt ®Þnh hoÆc phª chuÈn cña ViÖn kiÓm s¸t, trõ tr­êng hîp ph¹m téi qu¶ tang. ï Néi dung : Kh«ng mét ai, dï ë c­¬ng vÞ nµo cã quyÒn tù ý b¾t vµ giam, gi÷ ng­êi v× nh÷ng lÝ do kh«ng chÝnh ®¸ng hoÆc do nghi ngê kh«ng cã c¨n cø. Trong mét sè tr­êng hîp cÇn thiÕt ph¶i b¾t, giam, gi÷ ng­êi ®Ó gi÷ g×n trËt tù, an ninh, ®Ó ®iÒu tra téi ph¹m, ®Ó ng¨n chÆn téi ph¹m th× nh÷ng c¸n bé nhµ n­íc cã thÈm quyÒn thuéc C¬ quan ®iÒu tra, ViÖn kiÓm s¸t, Toµ ¸n vµ mét sè c¬ quan kh¸c ®­îc quyÒn b¾t vµ giam, gi÷ ng­êi, nh­ng ph¶i theo ®óng tr×nh tù vµ thñ tôc do ph¸p luËt quy ®Þnh. ï ý nghÜa: Nh»m ng¨n chÆn mäi hµnh vi tïy tiÖn b¾t gi÷ ng­êi tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt, b¶o vÖ quyÒn con ng­êi – quyÒn c«ng d©n trong mét x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. 4. Cñng cè: ï Em hiÓu thÕ nµo lµ quyÒn tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n ? Theo em, v× sao c¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n cÇn ph¶i ®­îc quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p ? (Gîi ý: C¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n lµ c¸c quyÒn quy ®Þnh mèi quan hÖ c¬ b¶n gi÷a Nhµ n­íc vµ c«ng d©n, ®­îc quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p vµ luËt. C¸c quyÒn tù do c¬ b¶n cña c«ng d©n cÇn ph¶i ®­îc quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p, v×: §©y lµ c¸c quyÒn liªn quan ®Õn con ng­êi cÇn ph¶i ®­îc quy ®Þnh trong v¨n b¶n cã gi¸ trÞ ph¸p lÝ cao nhÊt nh»m ®¶m b¶o sù thèng nhÊt trong viÖc ¸p dông, tr¸nh mäi sù tuú tiÖn.) ï Nªu vÝ dô vÒ viÖc vi ph¹m quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ cña c«ng d©n vµ cho biÕt t¹i sao em cho lµ vi ph¹m. 5.DÆn dß: - Gi¶i quyÕt c¸c c©u hái vµ bµi tËp trong SGK. - S­u tÇm c¸c t­ liÖu cã liªn quan ®Õn bµi (h×nh ¶nh, bµi viÕt,..) - §äc tr­íc phÇn sau bµi 6.