Giáo án Địa lí 12 Tiết 42 - Bài 37 Vấn đề khai thác thế mạnh ở Tây Nguyên

Ngày soạn 02/4/ 2010 TiÕt 42 - Bµi 37 VẤN ĐỀ KHAI THÁC THẾ MẠNH Ở TÂYNGUYÊN I. MỤC TIÊU Sau bài học, HS cần: 1. Về kiến thưc - Nắm được những thuận lợi và khó khăn và triển vọng của việc phát huy các thế mạnh của Tây Nguyên, đặc biệt là phát triển cây công nghiệp lâu năm, lâm nghiệp và khai thác nguồn lợi thuỷ năng. - Nắm được các tiến bộ về mặt kinh tế - xã hội của Tây Nguyên gắn với việc khai thác các thế mạnh của vùng; những vấn đề kinh tế - xã hội và môi trường gắn với việc khai thác các thế mạnh này. 2. Về kĩ năng - Củng cố kĩ năng sử dụng bản đồ, lược đồ, sưu tầm và xữ lí thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng. - Tăng cường kĩ năng viết báo cáo ngắn gọn về một vấn đề kinh tế - xã hội (chẳng hạn như vấn đề phát triển sản xuất cây cà phê ở Tây Nguyên). II. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC - Bản đồ địa lí tự nhiên Việt nam. - Bản đồ hành chính Việt nam. - Bản đồ kinh tế chung Việt nam. - Atlat Địa lí Việt nam. III. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC 1. Hỏi bài củ + Hãy phân tích những thuận lợi và khó khăn trong sự phát triển kinh tế ở các tỉnh Duyên hải Nam Trung Bộ? + Thế mạnh để phát triển tổng hợp kinh tế biển của Duyên hải Nam Trung Bộ. 2. Định hướng bài học. GV đặt vấn đề: " Tây Nguyên là vùng có vị trí quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế và quốc phòng, đồng thời có nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế. Hiện nay Tây Nguyên là vùng sản xuất nông sản xuất khẩu lớn của cả nước, sau đồng bằng sông Cửu Long ". 3. Bài mới. 1. Khái quát chung. Hoạt động 1: Tìm hiểu về khái quát chung Hình thức: Cả lớp GV: Yêu cầu HS dựa vào bản đồ trên bảng và thông tin ở mục 1, hãy: + Kể tên 5 tỉnh thuộc Tây Nguyên theo thứ tự từ Bắc Vào Nam + Nêu những đặc điểm chung về vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên và kt - xh của vùng? HS: Xác định và rút ra kết luận. GV: Chuẩn kiến thức đúng, bổ sung và ghi bảng. Tây Nguyên bao gồm 5 tỉnh (Kom Tum, Gia Lai, Đắc Lắk, Đắc Nông và Lâm Đồng) với diện tích 54,7 nghìn km2, dân số 4,9 triệu người (năm 2006). a. Vị trí địa lí lí và lãnh thổ - Đặc điểm: - Tây Nguyên nằm trên các cao nguyên xếp tầng đồ sộ. phía Tây giáp với hạ Lào và đông bắc Cambodia với chiều dài đường biên giới khoảng 500 km, phía đông nằm liền kề với DHNTB và ĐNB, Bắc giáp với Bắc Trung Bộ. - Ý nghĩa của vị trí địa lí: Tây Nguyên có vị trí đặc biệt quan trọng về mặt quốc phòng và phát triển kinh tế; có nhiều lợi thế rất lớn trong việc mở rộng giao lưu kinh tế - xã hội, văn hoá với các vùng và các nước trong tiểu vùng sông Mê Kông. b. Các thế mạnh và hạn chế chủ yếu của vùng - Thế mạnh Tây Nguyên có nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế: + Đất: Đất đỏ ba zan có 1,36 triệu ha (chiếm 66% diện tích đất đỏ ba zan của cả nước), thích hợp với nhiều loại cây trồng. Đặc biệt là cà phê, cao su, hồ tiêu, chè, bông, dâu tằm. + Rừng: Còn 3 triệu ha (chiếm 25,6% diện tích rừng của cả nước), trong rừng có nhiều loại gỗ quý và nhiều loài chim thú quý hiếm… + Khí hậu: Trên nền nhiệt đới cận xích đạo, khí hậu cao nguyên thích hợp với nhiều loại cây trồng. Đặc biệt là cây công nghiệp + Nguồn nước và tiềm năng thuỷ điện dồi dào (chiếm 21% trử năng thuỷ điện của cả nước). + Có nhiều tuyến giao thông chạy qua: như QL 14, 21, đường Hồ Chí Minh và một số sân bay… thuận lợi cho việc mở rộng giao lưu kinh tế, trao đổi hàng hoá với các vùng khác trong nước và khu vực. + Tây Nguyên là địa bàn cư trú của các đồng bào dân tộc ít người như Xê đăng, Êđê, Bana… với truyền thống văn hoá độc đáo. + Tây nguyên giàu tài nguyên du lịch. Thành phố Đà Lạt là thành phố nghĩ mát nổi tiếng. Các di sản văn hoá, lễ hội độc đáo, đa dạng sinh học… có sức hút rất lớn với du khách trong và ngoài nước. - Hạn chế Hiện nay vùng còn gặp nhiều khó khăn như: + Mùa khô sâu sắc, kéo dài. + Thiếu lao động có chuyên môn kĩ thuật, cán bộ khoa học kĩ thuật. + Cơ sở hạ tầng còn yếu, công nghiệp chế biến còn nhỏ bé. + Mức sống của người dân nhìn chung còn thấp, tỉ lệ người chưa biết đọc, biết viết cao. 2. Vấn đề phát triển cây công nghiệp. Hoạt động 2: Tìm hiểu về phát triển cây công nghiệp Hình thức: Cặp/ nhóm GV: Yêu cầu HS dựa vào bản đồ và thông tin ở mục 2, hãy điền thong tin cần thiết vào bảng điền kiến thức dưới đây: Điều kiện phát triển Tình hình phát triển và phân bố cây công nghiệp Ý nghĩa của việc trồng cây công nghiệp Biện pháp nâng cao hiệu quả sản xuất cây công nghiệp HS: Dựa vào bản đồ và thông tin ở mục 2 để điền những thông tin cần thiết vào bảng và trình bày kết quả trước lớp. (phần phân bố lên bảng xác định trên bản đồ). GV: Chuẩn kiến thức đúng, bổ sung (Xem thông tin phản hồi ở phần phụ lục). Hoạt động 3: Tìm hiểu vấn đề khai thác và chế biến lâm sản Hình thức: Cả lớp GV: Yêu cầu HS dựa vào thông tin ở mục 3, hãy cho biết: + Điều kiện phát triển? + Tình hình phát triển. + Biện pháp nâng cao hiệu quả khai thác và chế biến lâm sản HS: Dựa vào thông tin ở mục 3 để trả lời câu hỏi. GV: Chuẩn kiến thức đúng, bổ sung và ghi bảng. 3. Vấn đề khai thác và chế biến lâm sản. - Độ che phủ của rừng còn khá lớn (60%), với nhiều loại gỗ quí (như cẩm lai, trắc, gụ…) và nhiều loài chim thú quí hiếm (voi, bò tót, gấu…). - Diện tích rừng chiếm 36% và sản lượng gỗ chiếm 52% của cả nước. mỗi năm khai thác khoảng 600 - 700 nghìn m3 gỗ các loại. Ở đây có nhiều xí nghiệp liên hợp lâm - nông - công nghiệp như: Gia nghĩa, Easúp (Đắc Lắc), Kon Hà Nừng (Gia Lai) vừa khai thác, chế biến vừa tu bổ rừng. - Do tình trạng tàn phá rừng, khai thác rừng bừa bãi, chưa tận dụng hết cành ngọn nên tài nguyên rừng ngày một suy giảm à Độ che phủ rưng giảm, môi trường sống bị đe doạ, mực nước ngầm giảm. Vì vậy phải ngăn chặn nạn phá rừng, tăng cường khâu chế biến, tận dụng hết cành ngọn, khai thác phải đi đôi với khoanh nuôi bằng cách giao đất giao rừng. 4. Vấn đề khai thác thuỷ năng kết hợp với thuỷ lợi Hoạt động 4: Tìm hiểu vế đề khai thác thủy năng kết hợp với thủy lợi Hình thức: Nhóm GV: Yêu cầu HS dựa vào bản đồ trên bảng và thông tin ở mục 4, tiền hành làm việc theo nhóm để điền những thông tin cần thiết vào bảng sau: Tên sông Nhà máy thuỷ điện Ý nghĩa của việc phát triển thuỷ điện ở Tây Nguyên Đang hoạt động Đang xây dựng Xê xan Xrê Pôk Đồng Nai HS: Dựa vào thông tin ở mục 4 tiến hành trao đổi thảo luận để điền những thông tin cần thiết vào bảng và trình bày kết quả trước lớp. GV: Chuẩn kiến thức đúng, bổ sung (Xem thông tin phản hồi ở phần phụ lục). IV. ĐÁNH GIÁ - Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội có những thuận lợi và khó khăn gì đối với sự phát triển kinh tế ở Tây Nguyên? - Trình bày các điều kiện (tự nhiên, kinh tế - xã hội) đối với sự phát triển cây cà phê ở Tây Nguyên. Nêu các vùng chuyên canh cà phê và các biện pháp để có thể phát triển ổn định cây cà phê ở khu vực này? V. HOẠT ĐỘNG NỐI TIẾP GV yêu cầu HS về nhà: - Làm bài tập 3, 4 trang 152 sgk. - Về nhà xem trước bài 37, chuẩn bị máy tính, thước, compa, đo độ để giờ sau học bài thực hành. Phụ lục: Thông tin phản hồi bảng điền kiến thức Điều kiện phát triển Tình hình phát triển và phân bố cây công nghiệp Ý nghĩa của việc trồng cây công nghiệp Biện pháp nâng cao hiệu quả sản xuất cây công nghiệp Có nhiều tiềm năng về nông nghiệp và lâm nghiệp: - Đất đai: Các cao nguyên xếp tầng. Phần lớn là đất feralit hình thành trên đá bazan, có tâng phong hoá dày với những mặt bằng rộng, địa hình tương đối bằng phẳng à Thích hợp cho việc hình thành các vùng chuyên canh cây công nghiệp với qui mô lớn. - Khí hậu: Nhiệt đới ẩm cận xích đạo, phân hoá theo độ cao, có một mùa mưa và một mùa khô kéo dài khá rõ rệt à thích hợp phát triển cây công nghiệp nhiệt đới và cận nhiệt; mùa khô kéo dài là điều kiện để phơi sấy và bảo quản sản phẩm. - Dân cư: Có nhiều kinh nghiệm trong việc trồng và chế biến sản phẩm cây công nghiệp; được sự quan tâm đầu tư lớn của Nhà nước. Cà phê là cây công nghiệp quan trọng nhất của Tây Nguyên. Năm 2006 Tây Nguyên có 450 nghìn ha nghìn ha (chiếm 4/5 diện tích cà phê cả nước). Chủ yếu được trồng ở Đắc Lắk (259 nghìn ha). - Cà phê chè được trồng trên các cao nguyên tương đối cao, khí hậu mát hơn, ở Gia Lai, Kon Tum, Lâm Đồng. - Cây cà phê vối trồng ở những vùng đất nóng hơn, chủ yếu ở tỉnh Đắc Lắk. Là vùng có diện tích cao su lớn thứ hai cả nước, sau Đông Nam Bộ. Cao su được trồng chủ yếu ở tỉnh Gia Lai và Đắc Lắk. - Chè. Lâm Đồng hiện nay là tỉnh có diện tích trồng chè lớn nhất cả nước. Chè búp được thu hoạch đem chế biến tại các nhà máy chè Biển Hồ và B'lao. Chè được trồng chủ yếu trên các cao nguyên cao hơn như Lâm Đồng và một số phần ở Gia Lai + Thu hút hàng vạn lao động từ các tỉnh khác đến, tạo ra tập quán sản xuất mới cho các dân tộc ở đây và góp phần phân bố lại dân cư. + Bên cạnh các nông trường quốc doanh trồng cây công nghiệp, còn có các mô hình kinh tế vườn trồng cây cà phê, hồ tiêu… tạo ra cơ sở sử dụng hợp lí sức lao động, nâng cao hiệu quả sản xuất và nâng cao sản lượng cây công nghiệp xuất khẩu, thực hiện trao đổi sản phẩm chuyên môn hoá với các vùng khác. + Đảm bảo tốt vấn đề LTTP cho nhân dân yên tâm sản xuất cây công nghiệp. + Đẩy mạnh khâu chế biến thu hút vốn đầu tư, nâng cấp mạng lưới giao thông, thuỷ lợi để mở rộng diện tích và nâng cao sản lượng cây công nghiệp xuất khẩu Thông tin phản hồi bảng điền kiến thức Tên sông Nhà máy thuỷ điện Ý nghĩa của việc phát triển thuỷ điện ở Tây Nguyên Đang hoạt động Đang xây dựng Xê xan Yali, Xê xan 3 Xê xan 4 - Với việc xây dựng các công trình thuỷ điện, các ngành công nghiệp của vùng có điều kiện thuận lợi hơn để phát triển, trong đó có việc khai thác và chế biến bột nhôm từ nguồn bô xít rất lớn của Tây Nguyên. - Các hồ thuỷ điện còn đem lại nguồn nước tưới quan trọng cho Tây Nguyên trong mùa khô, có thể khai thác cho mục đích du lịch và nuôi trồng thuỷ sản. Xrê Pôk Đrây Hlinh Xrê Pôk 3, Buôn Kuôp Đồng Nai Cần Đơn, Thác Mơ Đông Nai 4