Giáo án Chuyên đề Ngữ Văn Lớp 9 (Bản chuẩn)

t¾t ba phÇn cña t¸c phÈm. Bøc tranh hiÖn thùc trong t¸c phÈm ®­îc biÓu hiÖn nh­ thÕ nµo. ?Nªu mét vµi dÉn chøng vÒ bé mÆt tµn b¹o cña tÇng líp quan l¹i trong t¸c phÈm. ?T×m nh÷ng dÉn chøng vÒ thÕ lùc cña ®ång tiÒn. Em biÕt thªm c©u th¬ nµo cña NguyÔn BØnh Khiªm còng nãi vÒ t¸c h¹i cña ®ång tiÒn ë thÕ kØ XVI. ?Gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña t¸c phÈm ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo. ?Nªu nh÷ng ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. ?NghÖ thuËt t¶ ng­êi cña NguyÔn Du cã g× ®Æc s¾c. ?VÉn lµ bót ph¸p ­íc lÖ t­îng tr­ng khi t¶ nh©n vËt chÝnh diÖn nh­ng ngßi bót cña T¸c gi¶ l¹i cã nÐt tµi hoa mµ kh«ng mét c©y bót ®­¬ng thêi nµo theo kÞp. H·y chøng minh. A.NguyÔn Du: - Sinh 1765- 1820, hiÖu Thanh Hiªn, tªn ch÷ lµ Tè Nh­. - Quª: Tiªn §iÒn, Nghi Xu©n, Hµ TÜnh. - Hoµn c¶nh x· héi: sèng ë nöa cuèi thÕ kØ XVIII nöa ®Çu thÕ kØ XIX, XHPK ViÖt Nam ®i vµo con ®êng khñng ho¶ng trÇm träng. - Gia ®×nh: Sinh ra trong mét gia ®×nh ®¹i phong kiÕn quý téc, nhiÒu ®êi lµm quan to trong triÒu, cã truyÒn thèng v¨n häc. - B¶n th©n: må c«i cha tõ khi 3 tuæi, ®Õn n¨m 12 tuæi th× må c«i mÑ. - Trung thµnh víi triÒu Lª, tham gia chèng T©y S¬n nh­ng thÊt b¹i, ph¶i sèng cuéc ®êi 10 n¨m giã bôi “ §ãi kh«ng c¬m, ®au kh«ng thuèc”, “NguyÔn Du ®· cïng víi chóng sinh cïng ch×m trong bÓ khæ”=> ThÊu hiÓu vµ c¶m th«ng s©u s¾c víi nçi thèng khæ, c¬ cùc cña ngêi d©n. V× thÕ mµ cã ng­êi cho r»ng: NÕu kh«ng cã cuéc ®êi 10 n¨m giã bôi th× kh«ng thÓ cã kiÖt t¸c TruyÖn KiÒu. - N¨m 1802, NguyÔn ¸nh lªn ng«i, NguyÔn Du bÊt ®¾c dÜ ph¶i ra lµm quan vµ ®­îc cö ®i lµm ch¸nh sø sang Trung Quèc, ®­îc ®i nhiÒu n¬i, ®­îc chøng kiÕn nhiÒu c¶nh ®êi bÊt c«ng, ngang tr¸i.(Trong suèt thêi gian ®i sø, kh¸c víi nhiÒu ng­êi kh¸c, NguyÔn Du kh«ng trë vÒ víi nh÷ng bµi th¬ thï t¹c, vÞnh c¶nh, ca ngîi nh÷ng danh lam th¾ng c¶nh, nh÷ng di tÝch lÞch sö mµ khi trë vÒ, tói th¬ cña «ng nÆng trÜu nh÷ng bµi th¬ vÒ nh©n t×nh thÕ th¸i) - T¸c phÈm: Gåm 3 tËp th¬ ch÷ H¸n(Thanh Hiªn thi tËp, Nam trung t¹p ng©m, B¾c hµnh t¹p lôc) vµ tËp th¬ N«m næi tiÕng: TruyÖn KiÒu. * KiÖt t¸c TruyÖn KiÒu lµ sù kÕt tinh cña nhiÒu yÕu tè: - Thiªn tµi NguyÔn Du - Thêi ®¹i NguyÔn Du - Cuéc ®êi 10 n¨m giã bôi. B. T¸c phÈm TruyÖn KiÒu: 1.Lai lÞch, tãm t¾t: +Lai lÞch: Tuy lÊy cèt truyÖn tõ “Kim V©n KiÒu truyÖn” cña Thanh T©m Tµi Nh©n cña Trung Quèc nhng TruyÖn KiÒu lµ s¸ng t¹o rÊt lín vµ lµ t©m huyÕt cña NguyÔn Du(Sau khi viÕt xong TruyÖn KiÒu, NguyÔn Du ®· dµnh suèt mét ®ªm ngåi ®äc b¶n th¶o cña m×nh, råi n­íc m¾t rßng rßng, «ng víi tê giÊy, trÞnh träng viÕt lªn ®ã dßng ch÷: Xin ®Æt tªn cho cuèn truyÖn nµy lµ §o¹n tr­êng t©n thanh.) 2.Tãm t¾t: - GÆp gì vµ ®Ýnh íc. - Gia biÕn vµ lu­ l¹c. - §oµn tô. II.Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt: 1.Gi¸ trÞ néi dung: TruyÖn KiÒu cã gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ gi¸ trÞ nh©n ®¹o s©u s¾c. a.Gi¸ trÞ hiÖn thùc: TruyÖn KiÒu lµ mét bøc tranh hiÖn thùc thu nhá vÒ x· héi phong kiÕn ViÖt Nam nöa cuèi thÕ kØ XVIII nöa ®Çu thÕ kØ XIX ®Çy rÉy bÊt c«ng, thèi n¸t. + Ph¶n ¸nh bé mÆt thËt cña tÇng líp quan l¹i phong kiÕn: Tõ quan lín ®Õn quan bÐ, tõ quan «ng ®Õn quan bµ ®Òu chung mét b¶n chÊt lµ tham lam, tµn ¸c, v« l­¬ng t©m: - Tªn quan xö vô V­¬ng ¤ng: xö kiÖn b»ng tiÒn: Cã ba tr¨m l¹ng viÖc nµy míi xu«i - Tªn quan xö vô Thóc ¤ng: xö kiÖn hÕt søc v« lÝ vµ v« tr¸ch nhiÖm: Mét lµ cø phÐp gia h×nh Hai lµ l¹i cø lÇu xanh phã vÒ. - MÑ con Ho¹n Th­, ®¹i diÖn cho tÇng líp quan bµ trong x· héi:gian ngoan, x¶o quyÖt: BÒ ngoµi th¬n thít nãi cêi Mµ trong nham hiÓm giÕt ngg­êi kh«ng dao. - Hå T«n HiÕn, tªn quan to nhÊt TruyÖn KiÒu, ®­îc giíi thiÖu trang träng “Kinh lu©n gåm tµi” nhng thùc chÊt l¹i lµ kÎ bÊt tµi, tr¸o trë, ®éc ¸c vµ d©m «. + ThÕ lùc cña ®ång tiÒn: §ång tiÒn t¸c oai t¸c qu¸i trong x· héi, cã thÓ lµm ®æi tr¾ng thay ®en: “Trong tay s½n cã ®ång tiÒn DÇu lßng ®æi tr¾ng thay ®en khã g×.” “TiÒn l­ng ®· s½n viÖc g× ch¼ng xong” §ång tiÒn huû ho¹i nh©n phÈm cña con ng­êi, nã len lái vµo mäi tÇng líp trong x· héi.§ång tiÒn kh«ng cßn lµ ph­¬ng tiÖn sèng mµ ®· trë thµnh môc ®Ých sèng: “Quan l¹i v× tiÒn mµ bÊt chÊp c«ng lÝ; sai nha v× tiÒn mµ tra tÊn cha con V­¬ng ¤ng; Tó Bµ, M· Gi¸m Sinh v× tiÒn mµ lµm nghÒ bu«n thÞt, b¸n ng­êi; KhuyÓn ¦ng v× tiÒn mµ lao vµo téi ¸c. C¶ x· héi ch¹y theo tiÒn”(Hoµi Thanh). +Nhµ chøa mäc kh¾p n¬i. +Sè phËn cña con ngêi l­¬ng thiÖn v« cïng ®au khæ, bÊt h¹nh: Thuý KiÒu, ng­êi con g¸i tµi s¾c, hiÕu h¹nh ®ñ ®­êng nh­ng l¹i ph¶i chÞu mét kiÕp ®êi lªnh ®ªnh, tr«i d¹t, mêi l¨m n¨m ch×m næi “Thanh l©u hai lît, thanh y hai lÇn” vµ cuèi cïng ph¶i kÕt thóc cuéc ®êi trªn bÕn Tr­êng Giang. =>HiÖn thùc ®en tèi, ngét ng¹t. b.Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: +Lªn ¸n chÕ ®é x· héi phong kiÕn bÊt c«ng, tµn b¹o ®· vïi dËp, chµ ®¹p con ngêi: thÕ lùc ®ång tiÒn, quan l¹i. +C¶m th­¬ng tr­íc sè phËn bi kÞch cña con ng­êi: NguyÔn Du ®au ®ín, xãt xa tríc nçi khæ cña Thuý KiÒu: §au ®ín thay, phËn ®µn bµ Lêi r»ng b¹c mÖnh còng lµ lêi chung. +Kh¼ng ®Þnh, ®Ò cao, ca ngîi vÎ ®Ñp vµ tµi n¨ng cña con ngêi: - Ca ngîi, tr©n träng vÎ ®Ñp h×nh thøc cña con ng­êi: NguyÔn Du ®· dµnh nh÷ng lêi th¬ ®Ñp nhÊt ®Ó miªu t¶ vÎ ®Ñp h×nh thøc cña con ng­êi: VD: T¶ Thuý KiÒu: Lµn thu thuû, nÐt xu©n s¬n Hoa ghen thua th¾m, liÔu hên kÐm xanh. T¶ Kim Träng: TuyÕt in s¾c ngùa c©u gißn Cá pha mÇu ¸o nhuém non da trêi. T¶ Tõ H¶i: R©u hïm, hµm Ðn, mµy ngµi Vai n¨m tÊc réng, th©n mêi thíc cao. - Ca ngîi, ®Ò cao nh©n phÈm cña con ng­êi: HiÕu th¶o: Thuý KiÒu ®· hi sinh mèi t×nh ®Çu trong s¸ng, thuû chung ®Ó b¸n m×nh chuéc cha, lµm trßn ch÷ HiÕu; Khi ë lÇu Ng­ng BÝch, mÆc dï ®ang ë trong t×nh c¶nh hÕt søc ®¸ng th­¬ng, nhng nµng vÉn lu«n th­¬ng vµ lo cho cha mÑ kh«ng cã ai ch¨m sãc, phông d­ìng. Thuû chung: Thuý KiÒu dï ph¶i b¸n m×nh nh­ng vÉn lu«n nhí vÒ Kim Träng: “DÉu l×a ngã ý cßn v­¬ng t¬ lßng” Träng nh©n phÈm: Thuý KiÒu quyÕt kh«ng chÞu sèng cuéc ®êi « nhôc nªn ®· tù vÉn(hai lÇn) Nh©n hËu, bao dung: Thuý KiÒu tha bæng cho Ho¹n Th­, lu«n th­¬ng vµ lo cho ng­êi kh¸c trong khi m×nh ®ang ë trong t×nh c¶nh ®¸ng th­¬ng. - Ca ngîi tµi n¨ng: Thuý KiÒu, Tõ H¶i +Kh¼ng ®Þnh, ®Ò cao kh¸t väng ch©n chÝnh cña con ng­êi: - Kh¸t väng tù do c«ng lÝ: T¸c gi¶ ®· x©y dùng h×nh t­îng ngêi anh hïng Tõ H¶i cã tµi cao, chÝ lín cã søc m¹nh ®Ó ®¹p b»ng mäi bÊt c«ng, ngang tr¸i trong x· héi lµ t¸c gi¶ thÓ hiÖn kh¸t väng ngµn ®êi cña nh©n d©n.Tr­íc khi Tõ H¶i xuÊt hiÖn, x· héi TruyÖn KiÒu t¨m tèi, ngét ng¹t. Tõ xuÊt hiÖn nh­ mét v× sao l¹ s¸ng chãi trªn bÇu trêi. Tõ H¶i ®· lµm ®­îc c¸i ®iÒu mµ tr­íc ®©y kh«ng ai lµm ®­îc, ®ã lµ ®­a Thuý KiÒu tõ th©n phËn cña mét c« g¸i hai lÇn lµm g¸i lÇu xanh trë thµnh mét bËc mÖnh phô phu nh©n, tõ th©n phËn cña mét n¹n nh©n thª th¶m cña x· héi trë thµnh ng­êi cÇm c¸n c©n c«ng lÝ ®Ó tr¶ ¬n, b¸o o¸n gi÷a thanh thiªn b¹ch nhËt, kÎ ¸c ®· bÞ ®Òn téi khiÕn ng­êi ®äc h¶ hª, sung s­íng. - Kh¸t väng vÒ t×nh yªu tù do: NguyÔn Du x©y dùng mèi t×nh trong s¸ng, ®Ñp ®Ï, thuû chung v­ît ra ngoµi khu«n khæ cña lÔ gi¸o phong kiÕn gi÷a Thuý KiÒu vµ Kim Träng lµ t¸c gi¶ ®· lªn tiÕng ®ßi quyÒn tù do yªu ®­¬ng, mét trong nh÷ng quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña con ngêi mµ bÊy l©u chÕ ®é phong kiÕn ®· t­íc ®i cña hä. NguyÔn Du ®· dòng c¶m v­ît ra ngoµi bøc t­êng thµnh cña lÔ gi¸o phong kiÕn, cña giai cÊp m×nh ®Ó ®ßi quyÒn tù do yªu ®­¬ng cho con ngêi lµ thÓ hiÖn mét t­ t­ëng hÕt søc tiÕn bé ë thêi ®¹i NguyÔn Du. Hµnh ®éng tù do “X¨m x¨m b¨ng lèi vên khuya mét m×nh” cña Thuý KiÒu ®Õn tËn sau nµy vÉn cßn khiÕn nhiÒu ng­êi ng¬ ng¸c. 2.Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: a.KÕt hîp gi÷a ng«n ng÷ b×nh d©n vµ ng«n ng÷ b¸c häc t¹o thµnh ng«n ng÷ th¬ ca võa trang nh·, võa gi¶n dÞ, v¨n vÎ, giÇu h×nh ¶nh, nh¹c ®iÖu, ®¹t tíi ®Ønh cao chãi loÞ cã mét kh«ng hai trong lÞch sö. - Sö dông thÓ th¬ d©n téc: võa gi¶n dÞ, dÔ hiÓu, dÔ thuéc, dÏ nhí l¹i võa giÇu nh¹c ®iÖu. - Sö dông nhuÇn nhuyÔn ca dao, d©n ca . VD: Ca dao: Ai ®i mu«n dÆm non s«ng §Ó ai chøa chÊt sÇu ®ong v¬i ®Çy TruyÖn KiÒu: SÇu ®ong cµng l¾c cµng ®Çy Ba thu dån l¹i mét ngµy dµi ghª. b.T¶ ng­êi: + Nh©n vËt chÝnh diÖn: Sö dông bót ph¸p ­íc lÖ,t­îng tr­ng, lÝ t­ëng ho¸ nh©n vËt - ¦íc lÖ, t­îng tr­ng: LÊy vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn lµm chuÈn mùc cho vÎ ®Ñp cña con ng­êi. - LÝ t­ëng ho¸: Kh¾c ho¹ ®¹t ®Õn møc lÝ t­ëng: Thuý KiÒu ®Ñp tuyÖt vêi kh«ng ai s¸nh kÞp: S¾c ®µnh ®ßi mét tµi ®µnh ho¹ hai. Kim Träng: Phong t­ tµi m¹o tãt vêi Vµo trong phong nh· ra ngoµi hµo hoa Tõ H¶i tµi n¨ng hiÕm thÊy: §­êng ®­êng mét ®Êng anh hµo C«n quyÒn h¬n søc, l­îc thao gåm tµi §éi trêi, ®¹p ®Êt ë ®êi Hä Tõ, tªn H¶i vèn ng­êi ViÖt §«ng. +Nh©n vËt ph¶n diÖn: Sö dông bót ph¸p t¶ thùc s¾c s¶o=> nh©n vËt ph¶n diÖn th­êng râ nÐt, cô thÓ, sinh ®éng h¬n. Víi nh©n vËt ph¶n diÖn b¶n chÊt xÊu xa kh«ng xøng ®¸ng ®­îc ®èi chiÕu, so s¸nh víi vÎ ®Ñp trong s¸ng cña thiªn nhiªn: M· Gi¸m Sinh:(So s¸nh víi Tõ H¶i) Qu¸ niªn tr¹c ngo¹i tø tuÇn Mµy r©u nh½n nhôi, ¸o quÇn b¶nh bao Mô Tó Bµ:(So s¸nh víi Thuý V©n) Tho¾t tr«ng nhên nhît mµu da ¨n chi cao lín ®Éy ®µ lµm sao c.T¶ c¶nh ngô t×nh: Th«ng qua viÖc miªu t¶ thiªn nhiªn ®Ó gîi lªn t©m tr¹ng, t×nh c¶m cña con ngêi(ChØ dïng víi nh©n vËt chÝnh diÖn). Thiªn nhiªn trong TruyÖn KiÒu võa lµ thiªn nhiªn thùc l¹i võa lµ thiªn nhiªn tr÷ t×nh. NhiÒu khi thiªn nhiªn lµ cuèn nhËt kÝ t©m tr¹ng cña nh©n vËt. Khi t©m tr¹ng con ng­êi cã nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p, khã diÔn t¶ thµnh lêi th× t¸c gi¶ m­în thiªn nhiªn tr÷ t×nh lµm ng«n ng÷ ®Ó diÔn t¶ chÝnh x¸c, sinh ®éng vµ tinh tÕ tr¹ng th¸i t©m hån cña con ng­êi. VD: DiÔn t¶ t©m tr¹ng cña nh©n vËt trong buæi chia tay gi÷a Kim – KiÒu: Bãng tµ nh­ giôc c¬n buån Kh¸ch ®µ lªn ngùa, ng­êi cßn nghÐ theo D­íi cÇu n­íc ch¶y trong veo Bªn cÇu t¬ liÔu bãng chiÒu th­ít tha. C.KÕt luËn: TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du xøng ®¸ng lµ mét kiÖt t¸c cña mét nghÖ sÜ thiªn tµi kh«ng ph¶i chØ ë néi dung t­ t­ëng s©u s¾c mµ cßn ë c¶ gi¸ trÞ nghÖ thuËt ®Æc s¾c. D.Cñng cè - H­íng dÉn: VÒ nhµ s­u tÇm nh÷ng lêi b×nh vÒ NguyÔn Du vµ TruyÖn KiÒu. N¾m ch¾c gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm.