Giáo án các môn lớp 4 - Bài: Nước ta cuối thời Trần

Thứ hai ngày 14/ 01/ 2013 MÔN: LỊCH SỬ Tiết 19 BÀI: NƯỚC TA CUỐI THỜI TRẦN I. MỤC TIÊU: - Nắm được một số sự kiện về sự suy yếu của nhà Trần: + Vua quan ăn chơi sa đọa; trong triều một số quan lại bất bình, Chu Văn An dâng sớ xin chém 7 tên quan coi thường phép nước. + Nông dân và nô tì khởi nghĩa đấu tranh. - Hoàn cảnh Hồ Quý Ly truất ngôi vua Trần, lập nên nhà Hồ: Trước sự suy yếu của nhà Trần, Hồ Quý Ly – một đại thần của nhà Trần đã truất ngôi vua nhà Trần, lập nên nhà Hồ và đổi tên nước là Đại Ngu. * HS khá, giỏi: + Nắm được nội dung một số cải cách của Hồ Quý Ly: quy định lại số ruộng do quan lại, quý tộc; quy định lại một số nô tỳ phục vụ trong gia đình quý tộc. + Biết lí do chính dẫn tới cuộc kháng chiến chống quân Minh của Hồ Quý Ly thất bại: không đoàn kết được toàn dân để tiến hành kháng chiến mà chỉ dựa vào lực lượng quân đội. II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC: - Bảng nhóm, bút dạ. III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: 1. Kiểm tra bài cũ: - Kiểm tra 2 HS: + Ý chí quyết tâm tiêu diệt quân xâm lược quân Mông - Nguyên của quân dân nhà Trần được thể hiện như thế nào ? + Khi giặc Mông – Nguyên vào Thăng Long, vua tôi nhà Trần đã dùng kế gì để đánh giặc ? - GV nhận xét, ghi điểm. 2. Bài mới : a. Giới thiệu bài: Qua những bài Lịch sử các em đã học và đã biết, trong gần hai thế kỉ trị vì nước ta, nhà Trần đã lập được nhiều công lớn, chấn hưng, xây dựng nền kinh tế nước nhà, ba lần đánh tan quân xâm lược Mông – Nguyên,... Nhưng đến năm 1400 lịch sử đất nước lại bước sang một trang mới. Tại sao lại như vậy? Tình hình đất nước sẽ như thế nào trước những thay đổi đó? Thầy trò chúng ta sẽ cùng đi tìm câu trả lời qua bài Lịch sử hôm nay: Nước ta cuối thời Trần. Hoạt động của GV Hoạt động của HS Hoạt động 1: Tình hình nước ta cuối thời Trần: GV: Nhà Trần đã chấn hưng, bảo vệ và xây dựng đất nước phồn thịnh, nhưng đến cuối thời Trần, tình hình nước ta như thế nào? Các em hãy đọc SGK từ đầu đến ...xin từ quan” để trả lời câu hỏi sau: - Vào giữa thế kỉ XIV : + Vua quan nhà Trần sống như thế nào ? + Cuộc sống của nhân dân lúc đó ra sao? + Phản ứng của nhân dân với triều đình như thế nào? - Tổ chức HS thảo luận nhóm 2. - Đại diện nhóm trình bày, nhóm khác bổ sung. - GV nhận xét, chốt ý đúng và yêu cầu: Hãy nêu lại tình hình nước ta cuối thời Trần - GV: Càng về cuối thời Trần, đất nước càng suy yếu, nội bộ triều đình lục đục, vua quan chỉ biết ăn chơi vơ vét của dân, cuộc sống nhân dân vô cùng cơ cực. Nhân dân buộc phải đứng dậy đấu tranh trong đó có các quan đại thần triều đình mà tiêu biểu là Chu Văn An - 1 mệnh quan triều đình thanh liêm, chính trực. - GV giới thiệu về Chu Văn An: Đây là chân dung Chu Văn An. Quê ông ở làng Văn Thôn, xã Quang Liệt, huyện Thanh Đàm (Thanh Trì), nay thuộc xóm Văn, xã Thanh Liệt, huyện Thanh Trì, Hà Nội. Ông là người chính trực, đã từng đỗ Thái học sinh nhưng không ra làm quan mà mở trường dạy học ở làng Huỳnh Cung, bên kia sông Tô Lịch, ông có công lớn trong việc truyền bá, giáo dục tư tưởng đạo đức Khổng giáo vào Việt Nam. Vua Trần Minh Tông (1314–1329) vời ông ra làm tư nghiệp Quốc tử giám, dạy cho Thái tử Trần Vượng, tức là vua Trần Hiến Tông tương lai. Đến đời vua Trần Dụ Tông, ông thấy quyền thần làm nhiều điều vô đạo, ông dâng Thất trảm sớ xin chém 7 tên gian nịnh, nhưng vua không nghe. Ông chán nản từ quan về ở núi Phượng Hoàng (Chí Linh, Hải Dương) dạy học, viết sách cho tới khi mất. Cuộc đời thanh bạch và tiết tháo của ông là tấm gương sáng của thời phong kiến. Ông là một trong số rất ít bậc hiền nho được thờ ở Văn Miếu. Sự nghiệp của ông được ghi lại trong văn bia ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Đến nay, những đóng góp của ông vẫn được sử sách ghi nhận, rất nhiều trường học được mang tên thầy giáo Chu Văn An để ghi nhớ công lao của ông. - GV: Nhà Trần suy tàn, không còn đủ sức gánh vác công việc trị vì đất nước. Trước tình hình đó cần có một triều đại khác thay thế nhà Trần để gánh vác công việc trị vì đất nước. Ai sẽ là người thực hiện sứ mệnh lịch sử đó, ta cùng tìm hiểu sang phần 2 của bài học: Hoạt động 2: Hồ Qúy Ly và sự ra đời của nhà Hồ GV : yêu cầu HS: Các em đọc phần còn lại của bài học và thực hiện các yêu cầu sau: + Hồ Quý Ly là người như thế nào ? + Hồ Qúi Ly lên ngôi trong hoàn cảnh như thế nào? + Hồ Quý Ly đã tiến hành những cải cách gì để đưa nước ta thoát khỏi tình hình khó khăn? + Hành động truất quyền vua của Hồ Quý Ly có hợp lòng dân không ? Vì sao ? - Yêu cầu HS thảo luận nhóm 4. - Đại diện các nhóm trả lời, nhóm khác bổ sung. - GV nhận xét, yêu cầu HS nhắc lại. Các em đã hoạt động tích cực và đã nêu hoàn cảnh ra đời và những cải cách của nhà Hồ, vậy hãy nhắc lại những hiẻu biết của em về Hồ Qúy Ly và ra đời của nhà Hồ - GV nói về những cải cách của nhà Hồ đã được lịch sử ghi nhận. - GV giới thiệu về chân dung Hồ Qúy Ly thành Tây Đô ở Thanh Hóa (hình ảnh). - GV: Đây là chân dung Hồ Qúy Ly, Hồ Quý Ly sinh năm 1336, mất năm 1407. Năm 1400, ông lên ngôi, đặt niên hiệu là Thánh Nguyên, đổi tên nước là Đại Ngu và dời đô về Thanh Hoá và cho xây dựng thành Tây Đô. Đây là hình ảnh thành Tây Đô đời nhà Hồ- một minh chứng lịch sử của thời nhà Hồ trị vì đất nước và đây là một số hình ảnh về kiến trúc đời nhà Hồ để các em biết thêm. -GV: Nhà Hồ ra đời đã thực hiện một loạt cải cách để an dân, củng cố, xây dựng lại đất nước. Nhưng chưa được bao lâu thì năm 1406, đất nước lại lần nữa lại rơi và cảnh bị xâm lăng. + Vậy theo các em vì sao nhà Hồ lại không chống lại được quân xâm lược nhà Minh? GV kết luận: Năm 1400, Hồ Quý Ly truất ngôi vua Trần, lập nên nhà Hồ. Nhà Hồ đã tiến hành nhều cải cách tiến bộ đưa đất nước thoát khỏi tình trạng khó khăn. Tuy nhiên, do chưa đủ thời gian đoàn kết được nhân dân nên nhà Hồ đã thất bại trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược. Nhà Hồ sụp đổ, nước ta rơi vào ách đô hộ của nhà Minh. - HS đọc đoạn : từ đầu đến ...xin từ quan” - HS thảo luận nhóm 2. - Đại diện nhóm trình bày, nhóm khác bổ sung. + Vua quan nhà Trần chỉ mải ăn chơi, vơ vét, bóc lột, không còn quan tâm đến tình hình đất nước. + Cuộc sống của nhân dân càng thêm cơ cực. + Nhân dân nổi dậy đấu tranh, một số quan lại bất bình và xin từ chức. - HS đọc - Thảo luận nhóm 4. - Đại diện các nhóm trả lời, nhóm khác bổ sung. + Hồ Quý Ly là một vị quan đại thần có tài + Ông đã truất ngôi vua Trần và tự xưng làm vua và lập nên nhà Hồ dời thành về Tây Đô. + Ông đã có nhiều cải cách, như: Thay thế các quan cao cấp của dòng họ Trần bằng những người thực sự tài giỏi, đặt lệ quan phải thường xuyên xuống thăm dân; quy định số ruộng cho quan lại, quý tộc, nếu thừa phải trả lại cho nhà nước... + Hành động truất quyền của ông hợp lòng dân vì vua cuối thời Trần chỉ ăn chơi sa đọa, Hồ Quý Ly lên làm vua đã có nhiều cải cách mới. - HS trả lời. Vì nhà Hồ chỉ dựa vào quân đội, chưa đủ thời gian thu phục lòng dân, dựa vào sức mạnh đoàn kết của các tầng lớp xã hội 3. Củng cố - dặn dò: (3-4’) - GV: Bài học hôm nay cho em biết điều gì? - HS: Nêu ý kiến của mình - GV: Hãy nhắc lại nội dung bài - GV hỏi: Theo em, nguyên nhân nào dẫn đến sự sụp đổ của một triều đại phong kiến (GV có thể gợi ý: Vì sao các triều đại Đinh, Lê, Lý, Trần, ... đều có công lớn với đất nước nhưng về sau đều sụp đổ?) HS: Do vua quan lao vào ăn chơi hưởng lạc, không quan tâm đến đời sống nhân dân và phát triển đất nước nên các triều đại sụp đổ. GV: Các triều đại phong kiến, trong đó có nhà Trần mặc dù về sau đã rơi vào bế tắc khủng hoảng và để mất nước nhưng những đóng góp của mỗi triều đại đối với lịch sử là vô cùng to lớn, đó là việc gìn giữ và phát huy truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm và xây dựng đất nước. Những chính sách cải tổ, cách trị vì đất nước của các vị vua phong kiến đến nay vẫn còn giá trị. Và đó là truyền thống quí báu mà bao thế hệ con cháu Việt Nam trong đó có các em, cần phải biết quý trọng và gìn giữ, đó là tình cảm làm trách nhiệm của các em đối với đất nước, với truyền thống dân tộc. - Về nhà học bài và trả lời câu hỏi sgk - Chuẩn bị bài: Chiến thắng Chi Lăng (Đọc bài và trả lời câu hỏi sgk) - GV nhận xét tiết học.