Đề tài Tích hợp giáo dục môi trường trong dạy học Địa lí trường THCS

¶o luËn nhãm. NÕu lµ th¶o luËn nhãm th× tr­íc hÕt ph¶i chia nhãm, bè trÝ chç ngåi cho c¸c nhãm, mäi ng­êi tham gia th¶o luËn cÇn ph¶i nh×n thÊy mÆt nhau mét c¸ch râ rµng, v× thÕ ngåi theo h×nh trßn lµ c¸ch bè trÝ tèt nhÊt. Ph­¬ng ph¸p th¶o luËn cã thÓ tiÕn hµnh nh­ sau : + B­íc 1: GV nªu chñ ®Ò c¸c c©u hái th¶o luËn. + B­íc 2: HS th¶o luËn ( c¶ líp hoÆc nhãm ). + B­íc3: HS tr×nh bµy néi dung th¶o luËn (cã sù nhËn xÐt cña c¸c nhãm kh¸c). + B­íc4: GV tãm t¾t c¸c ý kiÕn th¶o luËn, cñng cè c¸c ®iÓm chÝnh. VÝ dô 1: Bµi 38, 39, §Þa lÝ 9: Ph¸t triÓn tæng hîp kinh tÕ vµ b¶o vÖ tµi nguyªn m«i tr­êng biÓn ®¶o. - VÊn ®Ò th¶o luËn: §Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng c¸c nghµnh kinh tÕ biÓn cÇn ph¶i quan t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò g×? Nªu mét sè biÖn ph¸p cô thÓ. - Môc tiªu th¶o luËn: HS cÇn nªu ®­îc Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m: b¶o vÖ nguån tµi nguyªn biÓn, chèng « nhiÔm m«i tr­êng biÓn Mét sè biÖn ph¸p cô thÓ: kh«ng khai th¸c bõa b·i, qu¸ møc c¸c tµi nguyªn biÓn, kh«ng ®Ó x¶y ra c¸c sù cè trµn dÇu, h¹n chÕ chÊt th¶i ra biÓn tõ c¸c nhµ m¸y, c¸c khu ®« thÞ. VÝ dô 2: Khi ®ang häc vÒ s«ng ngßi ViÖt Nam ( ë ch­¬ng tr×nh líp 8) cã thÓ cho häc sinh th¶o luËn vÒ nguån tµi nguyªn n­íc ta, trong chñ ®Ò nµy gi¸o viªn cã thÓ ®Æt ra c¸c vÊn ®Ò: - Nguån tµi nguyªn n­íc ë n­íc ta nh­ thÕ nµo? - C¸c s«ng ngßi ë n­íc ta cã nh÷ng gi¸ trÞ g×? - LiÖu nguån n­íc ë n­íc ta bÞ c¹n kiÖt kh«ng? Trong thùc tÕ, viÖc th¶o luËn th­êng gÆp nhiÒu khã kh¨n do thêi gian h¹n hÑp, do ®ã gi¸o viªn cã thÓ lùa chän chñ ®Ò vµ chuÈn bÞ cho häc sinh mét c¸ch chu ®¸o míi cã hiÖu qu¶. * GDBVMT qua ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ - Còng nh­ c¸c bé m«n kh¸c trong nhµ tr­êng phæ th«ng: Nh­ bé m«n sinh vËt, lÞch sö vµ m«n ®Þa lý cã thÓ tæ chøc cho häc sinh tiÕn hµnh ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ ®Ó GVBVMT, môc ®Ých cña ho¹t ®éng nµy nh»m: + Th«ng b¸o thùc tÕ ë ®Þa ph­¬ng gióp häc sinh hiÓu biÕt vÒ t×nh h×nh m«i tr­êng vÒ t¸c ®éng cña con ng­êi ®Õn m«i tr­êng mét c¸ch cô thÓ. + X©y dùng cho c¸c em t×nh c¶m yªu thiªn nhiªn, yªu phong c¶nh ®Ñp, tõ ®ã biÕt yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc vµ ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng. RÌn luyÖn cho c¸c em mét sè kü n¨ng vµ ph­¬ng ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng th«ng th­êng ®Ó c¸c em cã thÓ tham gia vµo c«ng t¸c BVMT ë ®Þa ph­¬ng. - H×nh thøc ho¹t ®éng ngo¹i kho¸: Cã rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau tuú theo ®iÒu kiÖn, gi¸o viªn cã thÓ lùa chän mét sè h×nh thøc sau: + Nãi chuyÖn c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng: H×nh thøc nµy nh»m më réng kiÕn thøc lý thuyÕt còng nh­ thùc tiÔn vÒ m«i tr­êng vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng. Sau khi nghe b¸o c¸o gi¸o viªn vÇn tæ chøc h­íng dÉn häc sinh viÕt thu ho¹ch vÒ nhËn thøc còng nh­ t×nh c¶m cña m×nh ®èi víi vÊn ®Ò ®­îc nghe. + T×m hiÓu, nghiªn cøu m«i tr­êng ë ®Þa ph­¬ng: GV h­íng dÉn HS quan s¸t vµ t×m hiÓu nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò thùc tÕ cña tõng khu vùc (tuú thuéc vµo ®Þa ph­¬ng) VÝ dô 1: §èi víi HS miÒn nói cÇn cho häc sinh hiÓu t×nh h×nh khai th¸c rõng ë ®Þa ph­¬ng, nh÷ng hiÖn t­îng g× hay x¶y ra ë nh÷ng n¬i bÞ chÆt, bÞ ®èt ph¸ rõng? -T×nh h×nh xãi mßn ë ®Þa ph­¬ng nh­ thÕ nµo? -Nh÷ng chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trong viÖc khai th¸c rõng, sö dông ®Êt ë ®Þa ph­¬ng . VÝ dô 2: §èi víi HS ë thµnh phè, thÞ trÊn cÇn tæ chøc cho häc sinh hiÓu biÕt vÒ vÊn ®Ò « nhiÔm kh«ng khÝ, n­íc vµ viÖc sö lý chÊt th¶i, trªn c¬ së ®ã cho häc sinh t×m hiÓu nguyªn nh©n g©y lªn c¸c t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng ®ã. * Tæ chøc tham quan, d· ngo¹i: §©y lµ h×nh thøc rÊt hÊp dÉn ®èi víi HS, do nhu cÇu më réng hiÓu biÕt thiªn nhiªn vµ cuéc sèng x· héi, c¸c em rÊt thÝch ®Õn nh÷ng n¬i xa l¹, nh÷ng n¬i cã phong c¶nh ®Ñp hÊp dÉn. §ã lµ c¬ së thuËn lîi ®Ó tæ chøc h×nh thøc nµy. VÝ dô: Cho HS th¨m quan c¸c di tÝch v¨n ho¸, lÞch sö vµ c¸c phong c¶nh ®Ñp nh­ §Òn Hïng (Phó Thä); C«n S¬n (H¶i D­¬ng), VÞnh H¹ Long ( Qu¶ng Ninh), khu di tÝch BÝch §éng (Ninh B×nh), nói Ngò Hoµnh S¬n (Qu¶ng Nam- §µ N½ng), vïng nói Th¸p Chµm (Phó Yªn), Thµnh phè §µ L¹t ( L©m §ång), thµnh phè HuÕ. HoÆc c¸c c«ng tr×nh x©y dùng lín cã ý nghÜa kinh tÕ vµ c¶i t¹o m«i tr­êng: §Ëp thuû ®iÖn Th¸c Bµ (Trªn s«ng Ch¶y), thuû ®iÖn Hoµ B×nh (s«ng §µ), thuû ®iÖn TrÞ An ( S«ng §ång Nai). C¸c khu rõng Quèc gia nh­:Cóc Ph­¬ng ( Ninh B×nh), B×nh L©m- Ph­íc Böu( §ång Nai), C¸t Bµ ( H¶i Phßng)… Vịnh Hạ Long Thủy Điện Thác Bà Qua c¸c ®ît th¨m quan d· ngo¹i häc sinh cã dÞp hiÓu biÕt thªm vÒ c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, c¸c di tÝch lÞch sö v¨n ho¸, më réng tÇm nh×n vÒ m«i tr­êng tù nhiªn vµ x· héi còng nh­ ®­îc th­ëng thøc phong c¶nh ®Ñp cña quª h­¬ng ®Êt n­íc. Qua thùc tÕ ®ã, c¸c em cßn thÊy nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña con ng­êi víi m«i tr­êng vµ hËu qu¶ cña nã víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ cuéc sèng cña con ng­êi. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã sÏ h×nh thµnh dÇn ë c¸c em t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc, cã ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng còng nh­ phÈm chÊt tèt ®Ñp cña con ng­êi míi. 3.3/ Bài giảng thực nghiệm: 4. Hiệu quả của SKKN: GDMT qua môn địa lí là một điều kiện hết sức thuận lợi so với phân môn khác. Với môn Địa Lí lớp THCS tôi cũng đã áp dụng từ năm 2010 – 2011. Với năm học 2011 – 2012 tôi cũng tiếp tục triển khai. Để thấy được hiệu quả của bài tôi đã dùng hai bài kiểm tra với hình thức khác nhau để đánh giá chất lượng học sinh của từng khối lớp trong 2 khóa học 2010 – 2011, 2011 – 2012. - Bài kiểm tra thứ nhất: Bằng câu hỏi trắc nghiệm sau tiết học - Bài kiểm tra thứ hai: Kiểm tra viết 15 phút kết quả thu được như sau: * Trong năm học 2010 – 2011: TS Học sinh Chưa nhận biết Có nhận biết Có ý thức Biết vận dụng Sl % Sl % Sl % Sl % 20 55,6 16 44,4 10 27,8 4 11,1 * Trong năm học 2011 – 2012: TS Học sinh Chưa nhận biết Có nhận biết Có ý thức Biết vận dụng Sl % Sl % Sl % Sl % 8 23,5 26 76,5 14 41,2 12 35,3 * Chênh lệch tỉ lệ giữa 2 năm học là: Năm học Chưa nhận biết Có nhận biết Có ý thức Biết vận dụng 2010 – 2011. 55,6 44,4 27,8 11,1 2011 – 2012. 23,5 76,5 41,2 35,3 Tỉ lệ chênh lệch. 32,1 32,1 13,4 24,2 Như vậy: Kết quả của bài kiểm tra đã cho thấy được sự tiến bộ của học sinh trong vấn đề nhận thức về môi trường cụ thể là khóa học 2011 – 2012 so với khóa học 2010 – 2011 tỉ lệ học sinh chưa nhận biết giảm 32,1 % còn tỉ lệ có ý thức tăng 13,4% đặc biệt là số học sinh đã biết vận dụng, tăng lên 24,2 %. Những kết quả trên tuy chỉ mới bước đầu trong quá trình thực hiện việc gắn kết GDMT trong việc dạy và học tập địa lí cũng như trong quá trình theo dõi thực nghiệm của bản thân tại địa phương nhưng với tôi nhận thấy đây là một kết quả đáng mừng. và có thể áp dụng tốt việc Tích hợp giáo dục môi trường trong giảng dạy môn Địa Lí THCS… Phần thứ ba : KẾT LUẬN 1. Kết luận: Trong quá trình dạy học, tôi rất chú trọng tới việc giáo dục cho học sinh các biện pháp bảo vệ môi trường. Tôi nhận thấy, việc học sinh được tiếp cận những vấn đề hết sức gần gũi trong cuộc sống đã làm cho các em học tập sôi nổi, chủ động và tích cực hơn. Các em rất hứng thú trong việc tìm hiểu, đưa ra nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường, đồng thời đưa ra các biện pháp giáo dục bảo vệ môi trường và một điều quan trọng mà tôi nhận thấy là các em đã biết quan tâm đến môi trường nhiều hơn, có ý thức tham gia bảo vệ môi trường tốt hơn. - Qua những kết quả đạt được như đã nêu trên , tôi nhận thấy rằng việc đưa nội dung tích hợp giáo dục và bảo vệ môi trường vào chương trình Địa lí và các môn học khác ở bậc THCS cũng như các bậc học khác là một vấn đề hết sức cần thiết vì giáo dục môi trường sẽ đem lại cho người học các vấn đề sau: + Hiểu biết bản chất của các vấn đề môi trường, tính phức tạp, quan hệ nhiều mặt, nhiều chiều, tính hữu hạn của tài nguyên thiên nhiên và khả năng chịu tải của môi trường, quan hệ chặt chẽ giữa môi trường và phát triển, giữa môi trường địa phương, vùng, quốc gia với môi trường khu vực và toàn cầu. + Nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của các vấn đề môi trường như một nguồn lực để sinh sống, lao động và phát triển của mỗi cá nhân, cộng đồng, quốc gia và quốc tế. Từ đó có thái độ, cách ứng xử đúng đắn trước các vấn đề về môi trường, xây dựng quan niệm đúng về ý thức trách nhiệm, về giá trị nhân cách để dần hình thành các kĩ năng thu thập số liệu và phát triển sự đánh giá thẩm mĩ. + Có tri thức, kĩ năng, phương pháp hành động để nâng cao năng lực lựa chọn phong cách sống, thích hợp với việc sử dung hợp lí và khôn ngoan các nguồn tài nguyên thiên nhiên, có thể tham gia có hiệu quả vào việc phòng ngừa và giải quyết các vấn đề môi trường cụ thể nơi sinh sống và làm việc. + Trong giảng dạy người thầy, người cô phải là người yêu nghề mến trẻ. Phải có năng lực sáng tạo luôn có ý thức đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với thời kì mới, tạo ra không khí vui tươi hứng thú trong giờ học. Song ở mỗi tiết học vấn đề tích hợp kiến thức địa lí vào vấn đề giáo dục môi trường tuỳ thuộc vào từng đối tượng học sinh và khả năng vận dụng kiến thức của các em mà vấn đề môi trường cũng phát triển theo từng mức độ nhất định trong bậc học THCS. 2. Kiến nghị: - Các cấp lãnh đạo có kế hoạch cấp thêm cho trường đầu chiếu projecter để tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên giảng dạy bằng giáo án điện tử. - Sở Giáo dục và Đào tạo cần tổ chức học tập chuyên đề “Phương pháp tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường” và chuyên đề “Sử dụng tiết kiệm năng lượng có hiệu quả” đối với bộ môn Địa lí. Những suy nghĩ trên đây của bản thân tôi chỉ là một khía cạnh và ở mức độ nhất định, kính mong các đồng nghiệp, các cấp quản lí giáo dục tham khảo, góp ý đề cho vấn đề lồng ghép nội dung giáo dục môi trường trong môn học Địa lí đạt kết quả cao. Xin chân thành cảm ơn ! Hán Đà, ngày 01 tháng 09 năm 2011 Người viết. Phạm Hải Sâm tµi liÖu tham kh¶o 1. SGK, SGV ®Þa lý 6,7,8,9 NXB gi¸o dôc. 2.Tµi liÖu vÒ gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng trong m«n ®Þa lÝ THCS ( NXB gi¸o dôc ) 3.Tµi liÖu gi¸o dôc b¶o vÖ m«i tr­êng trong m«n §Þa lÝ THCS (NXBGD) 4. §Þa lý ®¹i c­¬ng ViÖt Nam tËp 1,2 ( §HSP Hµ Néi) 5. Gi¸o dôc m«i tr­êng thÕ giíi. ( §HSP Hµ Néi) 6. Tµi nguyªn du lÞch( Bïi H¶i YÕn chñ biªn- NXB gi¸o dôc) 7. M«i tr­êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng( NguyÔn §×nh HoÌ chñ biªn)