Đề tài Sử dụng phương pháp trắc nghiệm khách quan trong kiểm tra - đánh giá kết quả học tập môn địa lí của học sinh lớp 12 - THPT

Hội nghị sinh viên NCKH khoa Địa lí năm học 2008-2009 SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN TRONG KIỂM TRA - ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN ĐỊA LÍ CỦA HỌC SINH LỚP 12 - THPT Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Duyên, K55A Giáo viên hướng dẫn: PGS.TS Đặng Văn Đức ĐẶT VẤN ĐỀ Để có thể tìm ra phương pháp dạy học một cách khoa học, mang lại chất lượng và hiệu quả cao như mong muốn, trước hết chúng ta cần nghiên cứu những đặc điểm của thời đại và tác động của nó đối với giáo dục nói chung, dạy học ở nhà trường nói riêng. Để phát triển giáo dục nhiều nước đã xây dựng luật giáo dục, đề ra khẩu hiệu “hãy cứu lấy nền kinh tế bằng giáo dục”. Giáo dục đã trở thành quốc sách hàng đầu của nhiều quốc gia trên thế giới. Cùng với sự phát triển của đất nước, nền giáo dục Việt Nam từng bước được đổi mới. Quá trình dạy học muốn đạt kết quả cao cần có sự thống nhât, phù hợp giữa các yếu tố: mục tiêu, nội dung, phương tiện, phương pháp, hình thức tổ chức và kiểm tra, đánh giá. Kiểm tra, đánh giá là một thành tố quan trọng của quá trình dạy học. Đây là khâu cuối cùng của quá trình dạy học, có ý nghĩa đối với cả giáo viên và học sinh, cán bộ quản lí giáo dục. Kiểm tra, đánh giá nhằm xem xét, đánh giá chất lượng, hiệu quả của hoạt động giáo dục đào tạo, phát hiện những sai lệch, điều chỉnh hoạt động dạy học nhằm đạt được những mục tiêu dự kiến, tạo cơ sở cho những dự án phát triển trong tương lai. Nó có thể coi là bước đầu cho một chu trình tiếp theo với chất lượng mới cao hơn. Trước yêu cầu ngày càng cao của xã hội hiện đại, quá trình dạy học không chỉ trang bị cho học sinh những kiến thức mà điều quan trọng là phải hình thành và rèn luyện cho học sinh khả năng tư duy sáng tạo, độc lập, linh hoạt. Vì vậy, đổi mới phương pháp dạy học nói chung và đổi mới đánh giá kết quả học tập là việc làm vô cùng quan trọng. Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Địa lí cũng không nằm ngoài mục tiêu đó. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc sử dụng phương pháp trắc nghiệm khách quan trong kiểm tra - đánh giá kết quả học tập môn Địa lí của học sinh lớp 12 – THPT 1.1. Cơ sở lí luận Kiểm tra, đánh giá là một thành tố có tầm quan trọng đặc biệt trong quá trình dạy học ở nhà trường phổ thông cũng như ở trường đại học. Nó vừa là khâu kết thúc, đồng thời là bước khởi đầu cho chu trình khép kín của quá trình giáo dục tiếp theo với chất lượng giáo dục cao hơn. Kiểm tra, đánh giá là hai công việc tiến hành theo trật tự hoặc đan xen lẫn nhau nhằm miêu tả, tập hợp những bằng chứng và phán định về thành tích học tập của người học. Thông thường thì kiểm tra rồi mới đánh giá. Nhưng cũng có thể kiểm tra mà Hội nghị sinh viên NCKH khoa Địa lí năm học 2008-2009 không đánh giá chỉ nhằm tìm hiểu tình hình học tập của người học. Song muốn đánh giá thì nhất định phải kiểm tra, đo lường kết quả học tập của người học. Kiểm tra là một quá trình trong đó các tiêu chí đã được định ra từ trước, trong đó chúng ta kiểm tra sự phù hợp của sản phẩm với các tiêu chí đã định, không quan tâm đến quyết định cần đề ra. Vậy đây là một quá trình hẹp hơn đánh giá, người đánh giá phải định ra các mục tiêu và làm rõ các tiêu chí tương ứng với các mục tiêu. Theo Jean Marie De Ketele – 1989: “ Đánh giá có nghĩa là thu thập một tập hợp thông tin đủ thích hợp, có giá trị và đáng tin cậy, xem xét mức độ phù hợp giữa tập hợp thông tin này và tập hợp tiêu chí phù hợp với các mục tiêu định ra ban đầu hay được điều chỉnh trong quá trình thu thập thông tin nhằm đưa ra một quyết định”. Các hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh rất đa dạng. Có thể hệ thống hoá các hình thức kiểm tra, đánh giá bằng sơ đồ sau: Hội nghị sinh viên NCKH khoa Địa lí năm học 2008-2009 Các hình thức kiểm tra, đánh giá Quan sát Viết Vấn đáp Trả lời dài (trắc nghiệm tự luận) Subjective Test Trả lời ngắn (trắc nghiệm khách quan) Objective Test Tiểu Cung cấp Đúng Điền Ghép Lựa Bằng luận thông tin sai khuyết đôi chọn hình vẽ Có rất nhiều loại câu hỏi trắc nghiệm khách quan có thể áp dụng trong kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh: - Loại câu hỏi lựa chọn “ Multipe Choice Question”. - Loại câu đúng - sai (True /False Question) - Loại câu điền khuyết. - Loại câu ghép đôi (đối chiếu cặp đôi hay xứng hợp). - Câu hỏi có đáp án sắp xếp theo thứ tự. - Câu hỏi trắc nghiệm hành vi thái độ. 1.2. Cơ sở thực tiễn Có nhiều hình thức kiểm tra đánh giá: - Kiểm tra thường xuyên: Được thực hiện qua quan sát một cách có hệ thống hoạt động của lớp học nói chung, của mỗi học sinh nói riêng; qua các khâu ôn tập, củng cố bài cũ, tiếp thu bài mới, vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn. Kiểm tra thường xuyên giúp cho giáo viên và học sinh điều chỉnh kịp thời cách dạy, cách học, tạo điều kiện vững chắc để quá trình dạy học có những bước phát triển mới. - Kiểm tra định kì: Tiến hành sau một chương lớn, một phần của chương trình hoặc sau một học kì. - Kiểm tra tổng kết: Tiến hành sau khi kết thúc một giáo trình, một năm học. Trong quá trình dạy học, giáo viên cần phải kết hợp nhiều hình thức kiển tra, đảm bảo theo dõi được một cách đầy đủ và toàn diện những tiến bộ trong quá trình học tập của học sinh. Nội dung, phương pháp kiểm tra, đánh giá: Hiện nay, việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh còn thiên về lí thuyết, coi nhẹ thực hành, phần nhiều các bài Hội nghị sinh viên NCKH khoa Địa lí năm học 2008-2009 thực hành chỉ được coi là phần phụ. Việc lên lớp trong các tiết thực hành vẫn mang tính chất chiếu lệ, đôi khi còn bị bỏ qua. Việc đánh giá còn chưa chú trọng đúng mức đến việc hình thành kĩ năng, thái độ của học sinh mặc dù trong khi soạn giáo án, phần mục tiêu vẫn được ghi đầy đủ với các mục tiêu kiến thức, kĩ năng, thái độ, hành vi. Trong các đề kiểm tra hầu như chỉ có các câu lí thuyết, ít các bài tập, hoặc nếu có thì việc đánh giá về kĩ năng, thái độ cũng chưa được toàn diện. Việc kiểm tra, đánh giá hiện nay mới chủ yếu kiểm tra sự ghi nhớ, tái hiện kiến thức của học sinh mà chưa có biênk pháp đánh giá trình độ tư duy, khả năng phát triển trí tuệ, năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo. Các nài kiểm tra chủ yếu là sự tự luận với các câu hỏi mở, khó phân biệt năng lực khác nhau của học sinh, kết quả đánh giá chưa được khách quan. Một thực trạng nữa là trong quá trình chấm điểm, giáo viên chỉ ghi điểm số chứ chưa đưa ra những nhận xét, lời phê, chưa khuyến khích kịp thời học sinh. Việc đánh giá mang tính chất một chiều, chưa tạo điều kiện cho học sinh tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau. 2. Xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm khách quan để kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Địa lí của lớp 12 – THPT 2.1. Địa lí tự nhiên Việt Nam Bài 2: Vị trí địa lý, phạm vi lãnh thổ Bài 4, 5: Lịch sử hình thành và phát triển lãnh thổ Bài 9, 10: Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa 2.2. Địa lí dân cư Việt Nam Bài 16: Đặc điểm dân số và phân bố dân cư 2.3. Địa lí kinh tế Việt Nam Bài 20: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế 2.4. Địa lí các ngành kinh tế Bài 21: Đặc điểm nền nông nghiệp nước ta Bài 27: Vấn đề phát triển một số ngành công nghiệp trọng điểm 2.5. Địa lí các vùng kinh tế Bài 32: Vấn đề khai thác thế mạnh Trung du và miền núi phía Bắc Bài 34: Vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành ở Đồng bằng sông Hồng Bài 35, 36: Vấn đề phát triển kinh tế - xã hội ở Bắc Trung Bộ và Duyên hải Nam Trung Bộ Bài 37: Vấn đề khai thác thế mạnh ở Tây Nguyên Bài 39: Vấn đề khai thác lãnh thổ theo chiều sâu ở Đông Nam Bộ Bài 41: Vấn đề sử dụng hợp lý và cải tạo tự nhiên đồng bằng sông Cửu Long Hội nghị sinh viên NCKH khoa Địa lí năm học 2008-2009 KẾT LUẬN Đánh giá kết quả học tập của học sinh là một khâu quan trọng trong quá trình dạy học và hiện nay vấn đề này được giáo viên , học sinh các cấp giáo dục và cả dư luận xã hội rất quan tâm. Do đó nên áp dụng các loại câu hỏi trắc nghiệm khách quan rộng rãi vào nhiều hình thức thi với thời gian cho phép khác nhau 15 phút, 45 phút và cả 5 phút đầu hoặc cuối giờ kiểm tra miệng nếu có máy chiếu. Về phía giáo viên cần chủ động từ đầu năm học chuẩn bị cho riêng mình một hệ thống ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm khách quan để có thể sử dụng khi cần thiết. Mặc dù trắc nghiệm khách quan là phương pháp mới có nhiều ưu điểm song giáo viên nên kết hợp các hình thức kiểm tra, đánh giá và nhất là để chúng hỗ trợ cho nhau. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Nguyễn Dược, Nguyễn Trọng Phúc. Lý luận dạy học Địa lí (phần đại cương), Nhà xuất bản ĐH Quốc Gia Hà Nội [2] Đặng Văn Đức, Nguyễn Thị Thu Hằng. Phương pháp dạy học Địa lí theo hướng tích cực. Nhà xuất bản ĐH Sư phạm. [3] Nguyễn Trọng Phúc. Một số vấn đề trong dạy học Địa lí ở trường THPT. Nhà xuất bản ĐH Quốc Gia Hà Nội. [4] Lê Thông, Nguyễn Đức Vũ, Phí Công Việt. Tìm hiểu kiến thức Địa lí 12. Nhà xuất bản Giáo dục. [5] Lê Thông (chủ biên), Nguyễn Văn Phú, Nguyễn Minh Tuệ. Địa lí kinh tế - xã hội Việt Nam, Nhà xuất bản ĐH Sư phạm.