Đề tài Sử dụng phương pháp dự án có ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học chương trình địa lí lớp 11 (ban cơ bản)

Hội nghị sinh viên NCKH khoa Địa lí năm học 2008-2009 1 SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DỰ ÁN CÓ ỨNG DỤNG CNTT TRONG DẠY HỌC CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA LÍ LỚP 11 (BAN CƠ BẢN) Sinh viên thực hiện: Triệu Thị Dung, K56A Giáo viên hướng dẫn: ThS Trần Thị Thanh Thủy ĐẶT VẤN ĐỀ Những biến đổi của xã hội trước hai cuộc cách mạng là Cách mạng khoa học công nghệ, và Cách mạng xã hội đã thôi thúc các nước trên thế giới quan tâm đến sự nghiệp giáo dục – đào tạo, đầu tư và xây dựng một nền giáo dục đáp ứng kịp thời các yêu cầu cấp thiết của sự phát triển kinh tế, xã hội và đảm bảo sự hòa nhập và giao lưu quốc tế. Đứng trước yêu cầu bức thiết của xã hội, việc đổi mới phương pháp dạy học được ngành giáo dục nước ta đặt lên hàng đầu. Môn Địa lý – một trong những môn học cơ bản trong nhà trường phổ thông thì việc đổi mới phương pháp dạy học cũng không nằm ngoài yêu cầu đó. Bên cạnh đó, ở các trường phổ thông hiện nay, trang thiết bị đã từng bước được tăng cường trong đó có các phương tiện công nghệ thông tin (CNTT), lại càng tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, trong đó có phương pháp dạy học dự án có ứng dụng CNTT. Có thể nói khi áp dụng phương pháp này vào trong quá trình dạy học, cả giáo viên và học sinh được giảng dạy và học tập trong một môi trường mà CNTT trở thành một công cụ vô cùng hữu ích, không chỉ giáo viên mà cả học sinh cũng được hưởng các thành quả về CNTT vào trong quá trình tự tìm kiếm và xây dựng tri thức cho bản thân. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc sử dụng phương pháp dự án có ứng dụng CNTT trong dạy học Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) 1.1. Yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học Ngành giáo dục của chúng ta đã quan tâm đầu tư phát triển cho sự nghiệp giáo dục đào tạo, thực hiện các mục tiêu “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Tuy nhiên “Bây giờ so với nhiều nước trong khu vực thì phải thừa nhận sự phát triển giáo dục nước ta còn nhiều mặt thua kém”, đang có nguy cơ tụt hậu. Kết quả thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung chương trình, phương pháp đào tạo còn có những hạn chế. Để khắc phục những tình trạng trên chúng ta cần phải “tiếp tục đổi mới sự nghiệp giáo dục – đào tạo”, tạo ra những chuyển biến sâu sắc trong đổi mới qui trình dạy học, nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục để tạo ra những con người lao động thực sự tự chủ, sáng tạo,… để đáp ứng được yêu cầu của thời đại, có kĩ năng hành động và tư duy thực tiễn, có phương pháp tự học và nghiên cứu tốt. Trong đó, đổi mới phương pháp giáo dục được xem là một trong những nhân tố quan trọng dẫn đến sự thành công của sự nghiệp đổi mới nền giáo dục nước ta. Đó là một trong những nhiệm vụ hàng đầu đối với các giáo viên trong nhà trường phổ thông hiện nay. Hội nghị sinh viên NCKH khoa Địa lí năm học 2008-2009 2 1.2. Ứng dụng CNTT trong dạy học Địa lý CNTT đã ảnh hưởng to lớn, sâu sắc đến giáo dục và đào tạo trên nhiều khía cạnh trong đó có cả việc đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới công nghệ dạy học. 1.3. Phương pháp dạy học dự án trong môi trường CNTT Bản thân phương pháp dạy học dự án đã mang trong mình những ưu điểm để quá trình dạy học đạt hiệu quả cao hơn, song khi đặt PBL trong môi trường CNTT, nó sẽ được hiểu một cách khác, từ đó hiệu quả nó đem lại cũng không giống như những phương pháp dạy học truyền thống khác hay chính PBL khi chưa ứng dụng CNTT. Lúc này không ai khác chính học sinh sẽ được vận dụng một phần kiến thức tin học cũng như sử dụng thành tựu to lớn của cuộc cách mạng khoa học công nghệ hiện đại trong việc tìm kiếm tìm tài liệu tạo sản phẩm, khi trình bày vấn đề hay thực hiện dự án. Các kĩ năng CNTT sẽ không bị tách ra một cách riêng rẽ mà CNTT được tích hợp trong quá trình dạy và học. Thông thường các hoạt động học thường dựa trên những nhiệm vụ cá nhân, không hoặc ít có sự phối hợp và liên hệ thực tiễn. Phương pháp PBL xác định một nhiệm vụ lớn và gắn những nhiệm vụ này trong một dự án nhất định có tính cộng đồng cao, đầy ý nghĩa. Khi học sinh (HS) giải quyết xong dự án cũng là lúc các em tìm được ra chân lý. Các nội dung có thể sử dụng phương pháp dạy học dự án có ứng dụng CNTT Khi lựa chọn nội dung bài học để dạy bằng phương pháp PBL, giáo viên nên tập trung vào hai nội dung sau đây: - Những vấn đề đã và đang xảy ra xung quanh cuộc sống, gắn liền, gần gũi với cuộc sống của các em. - Những vấn đề thế giới đã và đang phải trải qua hay nói cách khác là những vấn đề mang tính toàn cầu (Gia tăng dân số; Kết cấu dân số già; Suy thoái môi trường; Xung đột sắc tộc; Khủng bố…). Các bước thực hiện phương pháp dạy học dụ án trong giảng dạy Địa lý Đối với PBL có ứng dụng CNTT, các bước thực hiện như sau: Bước 1: Chọn nội dung bài dạy phù hợp Bước 2: Xây dựng kế hoạch thực hiện - Xác định mục tiêu cho bài học - Lập dự án (xác định tên dự án bao gồm nội dung và hình thức trình bày) gắn liền với nội dung. - Xây dựng kế hoạch thực hiện: thời gian tiến hành địa điểm, chuẩn bị máy tính, máy chiếu,… - Phân nhóm và thông báo cho học sinh về các nội dung có liên quan Hội nghị sinh viên NCKH khoa Địa lí năm học 2008-2009 3 Bước 3: Hướng dẫn học sinh làm việc tại phòng máy Bước 4: Thu thập và công bố kết quả làm việc của học sinh Bước 5: Tiến hành đánh giá kết quả làm việc của học sinh 2. Sử dụng phương pháp dự án có ứng dụng CNTT trong dạy học Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản) 2.1. Các nội dung có thể sử dụng phương pháp PBL có ứng dụng CNTT trong chương trình Địa lý lớp 11 (Ban cơ bản) Stt Tên bài Nội dung có thể sử dụng PBL 1. Bài 1: Sự tương phản về trình độ phát triển kinh tế - xã hội của các nhóm nước. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại. II. Sự tương phản về trình độ phát triển KT- XH của các nhóm nước. III. Cuộc CMKH & CN hiện đại 2. Bài 2: Xu hướng toàn cầu hóa, khu vực hóa kinh tế Toàn bài 3. Bài 3: Một số vấn đề mang tính toàn cầu Toàn bài 4. Bài 4: Thực hành: Tìm hiểu những cơ hội và thách thức của toàn cầu hóa đối với các nước đang phát triển Toàn bài 5. Bài 5: Một số vấn đề của châu lục và khu vực Tiết 1: Một số vấn đề châu Phi Tiết 2: Một số vấn đề của Mĩ La Tinh Tiết 3: Một số vấn đề của khu vực Tây Nam Á và khu vực Trung Á II. Một số vấn đề dân cư, xã hội III. Một số vấn đề về kinh tế Toàn bài 6. Bài 7: Liên minh châu Âu tác, liên kết để cùng phát triển. Tiết 2: EU - Hợp tác, liên kết để cùng phát triển Toàn bài 7. Bài 8: Liên bang Nga Tiết 3: Thực hành: Tìm hiểu sự thay đổi GDP và phân bố nông nghiệp của LB Nga Toàn bài 8. Bài 10: Cộng hòa nhân dân Trung Hoa Tiết 1: Tự nhiên, dân cư và xã hội Tiết 3: Thực hành: Tìm hiểu sự thay đổi của nền kinh tế Trung Quốc Toàn bài Toàn bài 9. Bài 11: Đông Nam Á Tiết 1: Tự nhiên, dân cư và xã hội Tiết 3: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) Tiết 4: Thực hành: Tìm hiểu về hoạt động kinh tế đối ngoại của Đông Nam Á Toàn bài Toàn bài Toàn bài 10. Bài 12: Ôxtrâylia Tiết 2: Thực hành: Tìm hiểu về dân cư Ôxtrâylia Toàn bài 2.2. Giới thiệu các thành phần của hồ sơ bài giảng khi sử dụng phương pháp dạy học dự án có ứng dụng CNTT Các bài mẫu cho HS: GV cần đóng vai là học sinh THPT tạo bài mẫu (lưu ý về độ tuổi của HS, nội dung bài học cũng như trình độ đối tượng mà bài học nhằm đạt tới) theo đúng yêu cầu của dự án đã đề ra. Các phiếu đánh giá: GV có thể sử dụng cả cách đánh giá quá trình nghĩa là đánh giá quá trình thực hiện sản phẩm của HS. Hội nghị sinh viên NCKH khoa Địa lí năm học 2008-2009 4 Các tài liệu trợ giúp giáo viên: - Giáo án tiết dạỵ - Bài giới thiệu bài dạy của giáo viên trên powerpoint: Mục tiêu của bài giới thiệu bài dạy giúp giáo viên truyền đạt kế hoạch giảng dạy của mình một cách sinh động, trực quan. 2.3. Các công cụ CNTT sử sụng trong quá trình dạy học bằng phương pháp dự án có ứng dụng CNTT - Mạng internet: sử dụng internet học sinh có thể khai thác tài nguyên thông tin vô cùng đa dạng và phong phú phục vụ cho việc thực hiện dự án của mình. - Microsoft Power Point: đây là một phần mềm văn phòng dễ sử dụng hoàn toàn phù hợp với đối tượng là HS với hiệu ứng trình diễn multimedia. - Microsoft Publisher: đây là một phần mềm máy tính chuyên dùng trong việc thiết kế và dàn trang cho các loại ấn phẩm (báo, tạp chí, tờ rơi, website…) rất dễ sử dụng nhưng vẫn giúp cho HS có thể thiết kế được các sản phẩm mang đậm màu sắc CNTT. 2.4. Xây dựng một số hồ sơ bài dạy sử dụng phương pháp dự án có ứng dụng CNTT trong dạy học Địa lý lớp 11 (Ban cơ bản) Đề tài đã thiết kế được hai bộ hồ sơ bài giảng sử dụng phương pháp dự án có ứng dụng CNTT, đó là Bài 2 và Bài 11 trong chương trình Địa lý lớp 11 (Ban cơ bản). KẾT LUẬN Qua quá trình nghiên cứu đề tài nhận thấy phương pháp dạy học dự án có ứng dụng CNTT là một phương pháp có thể áp dụng vào trong dạy học môn Địa lý ở trường phổ thông. Bởi vì khi sử dụng phương pháp này vào dạy học, không những giáo viên mà còn HS cũng được học tập trong một môi trường tích cực với sự hỗ trợ tuyệt vời của CNTT – đây là một hướng đi nhằm đổi mới phương pháp dạy học theo hướng ứng dụng CNTT, một hướng đi vừa đảm bảo được yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học lại vừa sử dụng được những thành tựu của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện nay. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Đặng Văn Đức. Lí luận dạy học Địa lí (Phần Đại cương). Nxb ĐHSP Hà Nội, 2005. [2] Đặng Văn Đức, Nguyễn Thị Thu Hằng. Phương pháp dạy học Địa lí theo hướng tích cực. Nxb Đại học sư phạm, Hà Nội, 2004. [3] Ông Thị Đan Thanh. Địa lý kinh tế - xã hội thế giới, Nxb ĐHSP Hà Nội, 2007. [4] Lê Thông (Tổng chủ biên), Nguyễn Thị Minh Phương (Chủ biên). Địa lí lớp 11 (Ban cơ bản). Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2006. [5] Lê Thông (Tổng chủ biên), Nguyễn Thị Minh Phương (Chủ biên). Sách giáo viên Địa lí lớp 11. Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2006.