Đề tài Một số kinh nghiệm làm công tác thư viện trường học phương pháp mô tả sách - Phân loại sách

Một số kinh nghiệm làm công tác thư viện trường học Phương pháp mô tả sách - phân loại sách Phần I - Đặt vấn đề Thư viện trường học là một bộ phận trọng yếu không thể thiếu được. Bằng phương tiện sách báo, đang góp phần làm tốt việc chăm sóc và giáo dục thế hệ trẻ ngay từ tuổi ấu thơ cho đến lúc trưởng thành, góp phần quyết định chất lượng và không ngừng nâng cao năng lực giảng dạy của giáo viên, mở rộng kiến thức và xây dựng thói quen tự học, tự nghiên cứu cho học sinh. Đứng trước những nhiệm vụ to lớn của công cuộc cải cách giáo dục hiện nay để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Từ mục đích yêu cầu vai trò của thư viện trong trường học hoạt động chủ yếu của giáo viên và học sinh là giảng dạy và học tập. Cả hai hoạt động này đều phải sử dụng sách báo. Vì vậy tổ chức thư viện trong nhà trường nhằm thoả mãn nhu cầu về sách, báo cho giáo viên và học sinh là một yêu cầu khách quan không thể thiếu được. Thư viện còn giúp các em xây dựng được phương pháp học tập và phong cách làm việc khoa học, biết sử dụng sách báo trong thư viện. Đồng thời tham gia tích cực vào việc bồi dưỡng tư tưởng chính trị và xây dựng nếp sống văn hoá mới trong nhà trường. Đối với yêu cầu trên tôi nhận thấy đối tượng phục vụ của Thư viện bao gồm tất cả mọi thành viên trong nhà trường: giáo viên, học sinh,…. Trong từng loại đối tượng có sự thuần nhất tương đối về yêu cầu phục vụ. Trong những đặc điểm về tâm sinh lý lứa tuổi của học sinh để mượn sách, báo cho phù hợp. Phần II I- Nội dung: Xuất phát từ yêu cầu trên có thể nói lịch sử Thư viện gắn liền với lịch sử phân loại sách, không thể tưởng tượng được một thư viện hình thành và hoạt động mà không phân loại toàn bộ sưu tập của mình theo từng bộ môn khoa học. Nói một cách chính xác, phân loại ấn phẩm là cơ sở cho một hoạt động của thư viện, tài sản của thư viện là sách, báo, tài liệu thể hiện một cách suy tưởng, sáng kiến, phát minh và thành tựu của con người trên nhiều lĩnh vực tri thức khác nhau… Yêu cầu phân loại tài liệu chứa trong thư viện có từ thời xa xưa trong lịch sử Ai Cập cổ đại, cùng với sự tiến bộ của văn minh nhân loại, sự đòi hỏi phân loại sách ngày càng được quan tâm hơn. Phân loại sách hay phân loại ấn phẩm gắn liền với công tác mô tả ấn phẩm, sắp xếp mục lục và tổ chức kho sách trong thư viện. Trên cơ cở đó mỗi quyển sách, mỗi tài liệu bổ sung vào Thư viện được đặt cho một tên gọi mới phân biệt với toàn bộ ấn phẩm khác. Phân loại sách là khâu cuối cùng để một ấn phẩm ra mắt bạn đọc với những yêu cầu cụ thể và khoa học. Phân loại sách đóng một vai trò rất quan trọng trong các khâu kỹ thuật. Nghiệp vụ thư viện, quyết định việc hình thành mục lục phân loại. Mục lục chủ đề và công tác phục vụ bạn đọc. Từ đó thông tin giáo dục bạn đọc ngoài lớp học. Từ đó đặc điểm tình hình của nhà trường là vùng nông thôn, nhưng với sự giáo dục tuyên truyền các em đã hiểu rõ mục đích yêu cầu của Thư viện giúp các em hiểu rộng hơn. Trong những năm qua Thư viện đã tổ chức thu hút giáo viên và học sinh đọc sách, báo đạt tỷ lệ cao Đối với giáo viên đạt 100% trở lên Đối với học sinh đạt 70% trở lên Với những nội dung đặt ra ở trên tôi xin trình bày về cách phân loại sách và mô tả ấn phẩm trong thư viện. II- Phương pháp phân loại sách: 1) Yêu cầu phân loại: Khi phân loại phải tra bảng phân loại. 2) Phương pháp chung: Gồm 2 bước + Bước 1: Xác định được ngành khoa học trước khi phân loại ấn phẩm đó. Và luôn luôn tự trả lời câu hỏi ngành khoa học nào? + Bước 2: Xác định được ngành khoa học rồi đi sâu nghiên cứu mổ xẻ nó ra và luôn đặt câu hỏi nó nằm ở đâu trong ngành khoa học đó. ở đại mục hay nhỏ hơn đại mục là phân mục và các chi tiết nhỏ hơn. Qua hai phương pháp trên được chia làm hai giai đoạn. a) Giai đoạn 1: Giai đoạn phân tích nội dung: Là giai đoạn nghiên cứu ấn phẩm để nắm chắc nội dung của ấn phẩm đã đề cập đến. Muốn vậy phải tiến hành các biện pháp như sau: + Nghiên cứu trang tên sách: Nó bao gồm có tên tác giả. Sau tác giả là tên tác phẩm, đến nhà xuất bản, phải nghiên cứu cả 3 loại trên. Ví dụ: Nhà xuất bản Lao động Kim Đồng. Nó mang tính chất công nhân. Kim Đồng phục vụ cho Thiếu nhi. + Nghiên cứu lời giới thiệu: Mục lục chính văn giúp cho ta nắm được về nội dung của quyển sách nói về vấn đề gì? Nếu lời giới thiệu không được thì tìm phần mục lục, giúp ta nắm được khá chi tiết các phần chương của sách, thấy không chắc chắn thì phải nghiên cứu phần chính văn, là chủ yếu nắm chắc chắn về nội dung của sách, tuỳ theo yêu cầu cụ thể để có thể nghiên cứu một phần, một chương của quyển sách đó. b) Giai đoạn 2: Xác định vị trí của ấn phẩm trong khung phân loại. Khi đã nắm được nội dung của giai đoạn 1 ta cần suy nghĩ xem ấn phẩm ấy thuộc về môn loại nào trong phân loại. Khi xác định được môn loại rồi ta tiếp tục tìm đến các mục và phân mục nhỏ hơn. Xác định được rồi ta chọn ký hiệu đó. Ví dụ: Kế hoạch hoá nền kinh tế quốc dân Liên bang Nga Phân tích: Thuộc nhóm xã hội chính trị: KH: 3 3 – Sách xã hội chính trị 30- 31- 32- 33 à 33(x) x là ký hiệu Nga c) Giai đoạn 3: Quá trình phân loại sách được chấm dứt ở giai đoạn này, là giai đoạn quyết định đưa ký hiệu vào sách góc trái trên cùng của học sinh. III- Mô tả ấn phẩm: Là việc lựa chọn các dẫn hiệu đặc trưng của một ấn phẩm trình bày chúng theo những quy tắc nhất định giúp bạn đọc có khái niệm về ấn phẩm trước khi được tiếp xúc trực tiếp với ấn phẩm đó. Nội dung mô tả bao gồm các yếu tố mô tả được chia thành 6 khu vực: + Khu vực tên trang sách: dấu gạch chéo / + Khu vực lần xuất bản và khoản ghi lần xuất bản: dấu chấm gạch ngang . _ ; khoản khi lần xuất bản có ý nghĩa quyển sách đó có ghi lần xuất bản, IN lần thứ 1, 2, 3,... v.v. cũng dùng dấu chấm gạch ngang. + Địa chỉ xuất bản: Bao gồm nơi xuất bản, tên nhà xuất bản, năm xuất bản. Nơi xuất bản thể hiện dấu .- ; Tên nhà xuất bản thể hiện dấu .: (Ví dụ: H.:) Năm xuất bản thể hiện dấu .- (Ví dụ: 1999 .-) + Chi tiết số liệu: Bao gồm số trang, khoản ghi minh hoạ và khổ sách. Số trang dùng dấu : (Ví dụ: 120Tr:) Khổ sách dùng dấu .- (Ví dụ: 21cm.-) + Tùng thư dùng dấu đóng ngoặc mở ngoặc ( ) Ví dụ: (Sgv) + Khu vực phụ chú: Có nghĩa ghi dòng trên cùng đầu trang sách. Ví dụ: Có 1 quyển sách ghi trên bìa: Bộ giáo dục và Đào tạo Ví dụ minh hoạ: Sách mỹ thuật 5 (Sách giáo viên) Nguyễn Quốc Toản Mỹ thuật 5 / Nguyễn Quốc Toản.- IN lần thứ 3 .- H .: Giáo dục, 1995.- 96 Tr: Minh hoạ ; 21 cm .- (Sgv) Bộ Giáo dục và Đào tạo Ta muốn rõ ví dụ trên thì đi vào sơ đồ sau: Tiêu đề mô tả Tên sách chính=Tên sách sóng đôi : chi tiết bổ sung cho tên sách / Khoản ghi tác giả .- Khoản ghi lần xuất bản .- Nơi XB .: Nhà xb , Năm XB .- Số trang:Minh hoạ,khổ sách,TLkèm theo .- (Tùng thư) iV- Ký hiệu xếp giá của 3 bộ phận sách: 1- Sách giáo khoa: KH : SĐKCB GK 2 - Sách nghiệp vụ: KH : ĐKCB GV 3- Sách tham khảo, Kim Đồng: SĐKCB Đ ĐKCB TK ; Sơ đồ chính của một tấm phích: KHXG KHML KHĐĐ Ví dụ: Mô tả quyển sách: Bảng phân loại dùng cho Thư viện phổ thông: 1) Mô tả phích chính cho tên sách: Bảng phân loại: Dùng cho Thư viện phổ thông / Đỗ Hữu Dư biên soạn .- In lần thứ 3 .- H .: Giáo dục, 1995 .- 148 Tr : 21 cm .- Hướng dẫn bảng phân loại Tr137à148 B106P TK 10 02 B106P+Đ450H 2) Mô tả phích bổ sung cho người biên soạn: Đỗ Hữu Dư Bảng phân loại: Dùng cho Thư viện phổ thông / Đỗ Hữu Dư biên soạn.- H .: 1995 .- 148 Tr Đ450H TK 10 02 B106P+Đ450H 3) Mô tả phích chính cho phân loại: Bảng phân loại: Dùng cho Thư viện phổ thông / Đỗ Hữu Dư biên soạn .- H .: Giáo dục, 1995 .- 148 Tr : 21 cm .- 02 TK 10 02 B106P+Đ450H Phần III – Kết luận và kiến nghị IV- Bài học rút ra: Công tác phân loại, biên mục trong thư viện trường học thực tế còn gặp một số khó khăn, vì sách, báo, tài liệu ngày càng nhiều, các nhà xuất bản trong quá trình làm sách chưa đạt được một số thống nhất về thể thức trình bày trang tên sách, bìa sách,... v.v gây lúng túng cho cán bộ thư viện làm công tác chuyên môn phân loại. Với sự bùng nổ của thông tin khoa học, kỉ thuật hiện nay, lượng sách đưa vào thư viện nói chung và thư viện trường học nói riêng ngày càng đa dạng và phức tạp, vấn đề xử lý kỷ thuật nghiệp vụ sách trở nên nặng nề, chiếm nhiều thời gian và công sức của cán bộ thư viện. Những ví dụ cụ thể đưa ra ở đây chưa phải là tất cả các trường hợp có thể gặp trong thực tế, và để giải quyết được tất cả sách, báo bổ sung vào thư viện, phải vận dụng chúng một cách thông minh, sáng tạo trong quá trình làm việc. Chắc hẳn những chuyên đề đưa ra trong nội dung chi tiết và sự lựa chọn cách thức mô tả, ký hiệu phân loại sách và cách định chủ đề cho mục lục trong thư viện trường học còn có tính chủ quan. Trên đây một vài suy nghĩ mà tôi đã rút ra được công tác phân loại sách, mô tả ấn phẩm trong thư viện trường học. Tôi mạnh dạn nêu ra để hội đồng xem xét bổ sung và những ý kiến đóng góp để chuyên môn Thư viện trường học ngày càng hoàn thiện và phát triển. Quảng Thuận, ngày 25 tháng 4 năm 2008 Người viết Nguyễn Thị Thuỷ