Đề tài Một số biện pháp rèn kỹ năng “tập viết đoạn đối thoại” trong môn tập làm văn cho học sinh lớp 5

i là cơ sở, tiền đề cho việc thực hiện thành công biện pháp thứ ba. 4. Các hoạt động cơ bản để tiến hành dạy học"Tập viết đoạn đối thoại". * Hoạt động 1: Tìm hiểu yêu cầu bài. * Hoạt động 2: Làm mẫu: Giúp học sinh thể hiện lời thoại của 1,2,... sự việc và nhận xét, chỉnh sữa lời thoại. * Hoạt động 3: Làm theo mẫu: a. Thoại trong nhóm: Sắm vai, tập thoại, nhận xét lời thoại, góp ý chỉnh sửa cho nhau. b. Thoại trước lớp: Một vài nhóm sắm vai, thoại trước lớp, lớp nhận xét, đánh giá, chỉnh sửa lời thoại. c. Viết lời thoại: Học sinh tự viết lời thoại sau khi đã nghe nhận xét và rút kinh nghiệm của bạn. Cả ba hoạt động trên có mối quan hệ khăng khít với nhau; hỗ trợ cho nhau, hoạt động này là điều kiện, tiền đề cho hoạt động kia và ngược lại. Với đối tượng học sinh của tôi, khi dạy không xem nhẹ hoặc bỏ qua hoạt động nào. Có thể nhấn mạnh thêm ở hoạt động 2,3. * Hoạt động 4: Củng cố. Sau đây, tôi xin giới thiệu giáo án dạy tiết Tập viết đoạn đối thoại: "Giữ nghiêm phép nước" Tuần 26 mà tôi đã thực hiện ở lớp tôi dạy học (chỉ giới thiệu phần dạy bài mới). TẬP VIẾT ĐOẠN ĐỐI THOẠI: GIỮ NGHIÊM PHÉP NƯỚC Nội dung cơ bản Thời gian Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Dạy bài mới Hoạt động 1 Tìm hiểu yêu cầu bài Hoạt động 2: Làm mẫu Hoạt động3: Làm theo mẫu a, Thoại theo nhóm b. Thoại trước lớp c. Viết lời thoại Hoạt động 4: Củng cố . 5p 6p 6p 8p 8p 3p - Trong tiết học hôm nay, các em tập viết đoạn đối thoại "Giữ nghiêm phép nước". - Yêu cầu 1 HS đọc mục 1,2 trong SGK - Bài tập này, yêu cầu chúng ta làm gì? Nhấn mạnh (NM): Các em viết tiếp các lời thoại để hoàn chỉnh màn kịch - Hãy đọc đoạn trích trong truyện thái sư Trần Thủ Độ và cho biết đoạn trích giúp ta hiểu thêm điều gì về Thái sư? - Nhấn mạnh: Đề bài đã xác định viết đoạn đối thoại để ca ngợi thái độ công minh, ngay thẳng, nhân hậu của Trần Thủ Độ. - Đọc 6 gợi ý lời đối thoại và cho biết tính cách của từng nhân vật? - NM: Đây là tính cách riêng của từng nhân vật, khi viết lời thoại, các em cần thể hiện rõ tính cách này của từng người. - Đọc lời thoại mở đầu đoạn trích và cho biết những lời thoại này thể hiện ý nào trong gợi ý lời đối thoại? -NM: Đây là nội dung gợi ý 1. - Đọc gợi ý lời thoại 2,3. - Các em hãy viết tiếp lời thoại về Trần Thủ Độ lệnh cho quân lính đi bắt người Quân hiệu - Quân lính áp giải người Quân hiệu vào. - Chia lớp thành 4 nhóm: N1,2 viết lời thoại về Trần Thủ Độ N3, 4 viết lời thoại về lính hầu. - NM: Mỗi gợi ý, các em có thể viết nhiều lời thoại, chọn lời thoại hay nhất, sát đúng với tính cách, hành động của nhân vật. - Cần sử dụng từ xưng hô để viết lời thoại phù hợp với nhân vật. - Hướng HS viết lời thoại đúng. - Yêu cầu mỗi nhóm 1, 2 viết 2-3 lời thoại. Sau đó, chọn một lời thoại hay, phù hợp nhất để đọc.Còn nhóm 3, 4 không được viết lời thoại giống nhau. - Giúp học sinh thảo luận, rút ra lời thoại đúng, hay nhất. - Đọc gợi ý lời thoại 4,5. - Các nhóm viết tiếp lời thoại: N1, N2 viết lời thoại 4: Trần Thủ Độ hỏi người Quân hiệu có đúng là anh ta bắt vợ ông xuống kiệu không, có biết bà là phu nhân của Thái sư không. - N3, N4 viết lời thoại 5: Ngưêi quân hiệu kh¼ng định là anh ta biết và kể khai đầu đuôi câu chuyện. - Các nhóm viết lời thoại vào phiếu bài tập gắn lên bảng. - Hướng dẫn HS thảo luận, nhận xét, rút ra lời thoại hay, phù hợp nhất. + NM: Các nhóm phối hợp chặt chẽ để chọn lời thoại cho nhân vật được liền mạch về nội dung đối thoại với nhau. N3 cần phải viết 3 lời thoại về QH. - Yêu cầu học sinh đọc gợi ý lời thoại cuối cùng. - Các em viết lời thoại về Trần Thủ Độ khen ngợi thưởng vàng và lụa cho người Quân hiệu. - Chia lớp thành 4 nhóm: - NM: N1: Viết lời thoại về Trần Thủ Độ N2: Viết lời thoại về LTQM, N3: Viết lời thoại về gia nô N4: Viết lời thoại về Quân hiệu. ở đây, nhóm 2 cần phải viết 2 lời thoại về LTQM. - Hướng HS viết lời thoại đúng. - Từng nhóm đã giúp nhau chỉnh sữa lời thoại.Bây giờ, từng nhóm cử người sắm vai và thoại trước lớp (mặc trang phục theo các nhân vật) (nếu có) - Hướng dẫn các nhóm nhận xét, đánh giá kết quả thoại trước lớp. Bây giờ cô dành cho các em 8 phút để viết lại lời thoại. Chú ý chỉnh sửa câu thoại cho hay như cô và các bạn đã góp ý. - Nhận xét tiết học - Dặn dò - Nghe - 1 em đọc mục 1, mục 2 - Trả lời: Chuyển một đoạn truyện thái sư Trần Thủ Độ thành một màn kịch bằng cách viết tiếp các lời đối thoại. - Đọc đoạn trích. - Trả lời: Trần Thủ Độ là người công minh, ngay thẳng, nhân hậu. - 2 em đọc - Trả lời: Trần Thủ Độ là người ngay thẳng, công minh, nhân hậu. - Linh Từ Quốc Mẫu vừa nũng niô và phàn nàn chồng mình. - Người quân hiệu hơi sợ hãi một chút nhưng cũng ngay thẳng, dứt khoát, dám nhận lỗi. - 2 em đọc. -Trả lời: Cả 4 lời thoại thể hiện ý 1: Linh Từ Quốc Mẫu phàn nàn với Trần Thủ Độ về chuyện bà bị người Quân hiệu coi thường. - 1 em. - Trao đổi theo nhóm. - Viết lời thoại theo nhóm: Viết nhiều lời thoại để chọn ra một lời thoại hay, phù hợp. - Đại diện nhóm đọc lời thoại. - N1: TTĐ: Hãy để tôi gọi hắn đến xem sao. (gọi lính hầu) Quân bay, cho đòi tên quân hiệu ấy đến đây ngay! Nhớ dẫn theo một phu kiệu để nhận mặt hắn. - N2: TTĐ: Phu nhân cứ bình tĩnh, tôi sẽ tra khảo hắn. - N3: Lính hầu: Bẩm, vâng ạ. (lát sau, lính hầu về, dẫn theo một người quân hiệu trạc 30 tuổi, dáng vẻ cao lớn, đàng hoàng.) - N4: Lính hầu: Bẩm, vâng ạ. (hai tên lính cùng người quân hiệu tuổi trạc 30 bước vào.) - Đọc gợi ý 4 và 5. - Trao đổi, viết lời thoại: - N3: QH: - (lạy chào) Kính chào Thái sư và phu nhân. -N1: TTĐ: - Ngươi có phải là ngườ quân hiệu sáng nay gác ở cửa bắc không? - N4: QH: - (chắp tay, lễ phép) Dạ, bẩm đúng ạ. - N2: TTĐ: Ngẩng mặt lên! (chỉ vào LTQM) Ngươi có biết đây là ai không? - N3: QH: (vẻ lo lắng) Bẩm Đức ông, đây là phu nhân ạ. - N1: TTĐ: Sáng nay, ngươi bắt phu nhân xuống kiệu phải không? - N4: QH: Bẩm Đức ông, quả có việc đó ạ. - N2: TTĐ: (nổi dận) Giỏi thật! Sao ngươi giám hỗn láo với phu nhân? - N3: QH: (hơi sợ hãi) Bẩm Đức ông. Vì luật vua ban, phép nước quy định, bất cứ ai cũng phải xuống kiệu khi đi qua thềm cấm. Hạ thần biết đó là phu nhân Thái sư đương triều nhưng cũng không thể làm trái phép nước. Mong Thái sư minh xét. - Trao đổi, viết lời thoại theo nhóm: - N1: TTĐ: (vẻ hài lòng, ôn tồn) Thì ra thế! Ngươi ở chức thấp mà giữ nghiêm phép nước như vậy, ta trách gì ngươi được. (nói với phu nhân) Bà hãy ban thưởng cho anh ta. - N2: LTQM: (nói với gia nô) Lấy cho ta một tấm lụa và một nén vàng. - N3: Gia nô: (gia nô vào mang lụa và vàng ra) Bẩm phu nhân. Quà thưởng đây ạ. - N2: LTQM: (lấy quà từ tay gia nô, trao cho người Quân hiệu) Đây là Thái sư và ta ban thưởng cho ngươi. - N4: NQH: (cảm động, đỡ lấy) Xin đa tạ đức ông và phu nhân - Các nhóm sắm vai và thoại trước lớp. - Trao đổi, nhận xét, lắng nghe - Viết hoàn chỉnh lời thoại - Lắng nghe IV. Kết quả nghiên cứu Qua tiết học này, các em đã biết cách viết lời thoại đúng với tính cách riêng của từng nhân vật trong mỗi hoàn cảnh cụ thể. Các em đã biết đưa kịch tính vào lời thoại của mình; qua đó, biết tái hiện lại mối quan hệ, hành động, hoàn cảnh, sự việc của nhân vật bằng cách sắm vai tập thoại (tập diễn kịch). Do vậy, học xong bài này, các em đã tiến bộ hơn, đạt kết quả cao hơn nhiều so với tiết học trước. Sau đây là kết quả cụ thể: Bảng 2: Thời gian dạy học: Thứ ... ngày ... tháng 3 năm 20... (Tuần 26) Tập viết đoạn đối thoại "giữ nghiêm phép nước" Số hs dự kiểm tra Kết quả Giỏi Khá TB Yếu SL TL SL TL SL TL SL TL 25 5 20% 7 28% 13 52% 0 0% PHẦN 3 – KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ I. Kết luận Như trên đã nói, tập viết thoại đối thoại quả là một vấn đề khó. Mặc dù đã cho sẵn cốt truyện, gợi ý, lời thoại mẫu... Nhưng để giúp học sinh viết thành công thì người giáo viên cần làm cho học sinh hiểu được về tính chất công việc, địa vị xã hội, tính cách riêng biệt của mỗi người, mối quan hệ giữa họ với công việc...Từ đó, biết cách sử dụng ngôn ngữ, từ xưng hô thích hợp, phân biệt được thái độ giữa các nhân vật với nhau... Đặc biệt, biết khai thác gợi ý và lời thoại mẫu để viết lời thoại đúng, hay, phù hợp với từng nhân vật, và có thể viết được nhiều lời thoại khác nhau cho một nội dung cần đối thoại. Đây là điểm chốt của biện pháp mà tôi đã đề cập ở trên. Khi vận dụng cụ thể vào tiết học, nó giúp các em học sinh hứng thú, tích cực, sôi nổi, mạnh dạn đưa ra những từ ngữ, những lời văn mang kịch tính sâu sắc, làm rõ nét tính cách và địa vị của mỗi nhân vật trong đoạn đối thoại (lời thoại của các em trong giáo án trên). Viết lời thoại thành công thì bước sắm vai nhân vật diễn thử màn kịch chắc chắn cũng thành công.Vì viết lời thoại là việc các em tự làm là chính, còn việc sắm vai nhân vật là việc các em bắt chước làm theo, thể hiện theo thì là một việc làm mà vốn dĩ các em đã rất thích, nên việc sắm vai nhân vật, thể hiện theo nhân vật, các em sẽ thực hiện thành công. Tuy nhiên, để HS viết được lời thoại đúng thì bước làm mẫu là rất quan trọng. Qua làm mẫu, giáo viên gợi ý, dẫn dắt giúp các em biết cách chọn ngôn từ, sử dụng ngôn từ kết hợp với các yếu tố khác để viết lời thoại đúng, hay, phù hợp với từng nhân vật trong kịch bản... Có thể, giáo viên phải sử dụng thêm thời gian học buổi 2 để chuyển tải hết nội dung này đến với các em, giúp các em vận dụng chúng vào viết thành công một hoặc hai đoạn đối thoại dựa vào một nội dung cốt truyện cho sẵn. Đây là một vài việc làm mà tôi đã sử dụng, thực hiện có hiệu quả khi dạy thể loại "Tập viết đoạn đối thoại" cho học sinh. Song, đây chỉ mới ở điều kiện khách quan, chủ quan thực tại ở chỗ chúng tôi; bản thân tôi dạy học mỗi tuần 2 tiết và dạy 2 năm ở 2 lớp khác nhau, đối tượng học sinh và điều kiện dạy học còn nhiều khó khăn,... Thế nhưng, tôi cũng mạnh dạn bày tỏ ý kiến của mình; nếu được các bạn đồng nghiệp đón đọc, mong nhận được các ý kiến, trao đổi, đóng góp, bổ sung của các bạn; để bản thân tôi tiếp tục đúc rút kinh nghiệm trong dạy học phân môn Tập làm văn lớp 5 nhiều hơn nữa. II. Kiến nghị … …………., ngày … tháng … năm 20… Người viết