Đề tài Mô hình thiết kế bài học địa lí theo quan điểm công nghệ day học

i chung và các hoạt động dạy học nói riêng Hộp 3: Ví dụ minh hoạ về việc xác đinh và biểu đạt mục tiêu của bài học địa lí theo quan điểm công nghệ dạy học Mục tiêu toàn bài học: Trong điều kiện thời gian dành cho tiết học là 45 phút, lớp học có hơn 45 học sinh, học lực của phần lớn học sinh trong lớp là trung bình và khá thì 3 mục tiêu có thể xác lập cho tiết 1 bài 9 địa lí lớp 11 (chương trình nâng cao) như sau: Sau bài học, học sinh có khả năng Trình bày được những đặc điểm cơ bản của quá trình hình thành và phát triển EU Nêu lên được mục tiêu và thể chế của EU trên cơ sở phân tích các sơ đồ trong SGK Chứng minh được EU là trung tâm kinh tế hàng đầu của thế giới Mục tiêu và sản phẩm của các hoạt động dạy học : Hoạt đông dạy học Mục tiêu Sản phẩm (Output) Hoạt động 1 Xác lập được các đặc điểm của quá trình hình thành và phát triển. Thể hiện những đặc điểm hình thành và phát triển EU theo 2 mức độ khái quát và cụ thể trên một bảng tổng hợp. Hoạt động 2 Phân tích các sơ đồ trong SGK để tìm hiểu mục tiêu và thể chế của EU. Trình bày được những nội dung cơ bản về mục tiêu và thể chế của EU. Hoạt động 3 Chứng minh EU là trung tâm kinh tế hàng đầu của thế giới. Đưa ra được những dẫn chứng tiêu biểu chúng minh được vị thế hàng đầu thế giới về kinh tế của EU. Xác định chính xác và đầy đủ “các nguyên liệu đầu vào” (Input) cần thiết cho các hoạt động dạy học Nguyên liệu đầu vào cho hoạt động dạy học bao gồm a) Trình độ ban đầu của học sinh về kiến thức, kĩ năng, thái độ học tập, b) Kiến thức cơ bản được trình bày trong SGK, c) Tài liệu tham khảo cần thiết cho bài học, d) Phương tiện, công cụ dạy học chủ yếu. Ở đây cần xem bài tập nhận thức (BTNT) là một công cụ quan trong để giáo viên tổ chức cho học sinh tích cực và độc lập nhận thức. Hộp 4: Ví dụ về việc xác định Input cho các hoạt động dạy học (Tiết 1 Bài 9 Địa lí lớp 11 chương trình nâng cao) Trong tiết 1 bài 9 Địa lí lớp 11 (Chương trình nâng cao), giáo viên thiết kế 3 hoạt động dạy học. Input cho mỗi hoạt động dạy học không giống nhau. Vì vậy, khi thiết kế hoạt động dạy học giáo viên cần phải xác định chính xác, đủ những input cần thiết để các hoạt động dạy học diễn ra có kết quả và tạo ra những ouput theo yêu cầu của mục tiêu mà các hoạt động đã đề ra. Hộp 4: Ví dụ về việc xác định Input cho các hoạt động dạy học (Tiếp theo) HĐ dạy học Mục tiêu Input Hoạt động 1 Tìm hiểu các đặc điểm của quá trình hình thành và phát triển - Kiến thức về EU học sinh đã học ỏ THCS - Nội dung SGK bài 9 tiết 1 phần I, Bản đồ chính trị châu Âu (treo tường) Hoạt động 2 Phân tích các sơ đồ trong SGK để tìm hiểu mục tiêu và thể chế của EU - Kiến thức về EU học sinh đã học ỏ THCS - 2 sơ đồ 9.3 và 9.4 và kênh chữ trong mục 2 phần I SGK địa lí 11 Hoạt động 3 Chứng minh EU là trung tâm kinh tế hàng đầu của thế giới - Hiểu biết đã có của HS về EU - Nội dung SGK bài 9 tiết 1 phần II 2.2.3.3.Xác định rõ các quá trình (processes) và qui trình (procedure) của mỗi hoạt động dạy học cần phải diễn ra để đạt được mục tiêu đề ra Đây là bước chủ chốt có ảnh hưởng quyết định đến chất lượng của bản thiết kế bài học. Theo tinh thần đổi mới, giờ học được thiết kế thành một chuỗi các hoạt đông phối hợp của thày và trò (một tiết học 45 phút nên chỉ thiết kế 3-4 hoạt động). Mỗi hoạt động dạy học được thực hiện thông qua các tác động của thày (hướng dẫn, chỉ đạo) và các thao tác trí tuệ (quan sát, phân tích, so sánh, phán đoán, khái quát hoá, tổng hợp,, hệ thống hoá…cũng như các thao tác thực hành (phân tích, vẽ biểu đồ, bản đồ, sơ đồ, xử lí số liệu…) của học sinh trong một hình thức tổ chức dạy học nhất đinh. Khi thiết kế một hoạt động dạy học theo công thức GIPO, bên cạnh việc xác lập tiêu đề của hoạt động thì viẹc xác định rõ Qui trình của hoạt đông dạy học, các quá trình dạy học sẽ diễn ra và các hình thức tương tác giưa giáo viên với học sinh và học sinh với học sinh nhất thiết phảI được thể hiện. Như vậy, khi thiết kế một hoạt động dạy học theo quan điểm công nghệ dạy học và công thức GIPO cần chú ý thực hiện một số điểm rất quan trọng sau đây: Biểu đạt tiêu đê: Trong tiêu đề không chỉ số thứ tự của hoạt động trong bài học cần ghi mà mục tiêu của bài học, những yếu tố đầu vào quan trọng nhất (thời gian, công cụ và phương thức hoạt động nhất thiết phải được thể hiện. Biểu đạt qui trình: Câu hỏi mà giáo viên cần phải trả lòi ở đâu là các input cần được chế biến theo qui trình nào và có mấy bước Biểu đạt quá trình hoạt đông: Cần phải xác định rõ ở mỗi bước của hoạt động dạy học thì sẽ có quá trình chế biến input ( quá trình nhận thức) nào sẽ xảy ra. Biểu đạt hình thức tương tác: GV cần phải biết được rằng các quá trình chế biến Input sẽ đựoc thực hiện trong mối quan hệ tương tác như thế nào giữa giáo viên với học sinh và học sinh với học sinh trong mỗi bước trong qui trình thực hiện một hoạt động dạy học Khi thiết kế các hạotđộng dạy học giáo viên cần phải xác định rõ các hình thức tổ chức dạy học khác nhau và biểu đạt chúng một cách ngắn gọn bằng các kí hiệu ngắn gọn. Để đơn giản giáo viên có thể dùng chữ in hoa để biểu thị các đối tượng thực hiện hành ột việc làm cụ thể v à tập hợp các chứ in hoa để biểu thị quan hệ và tác động tươnghỗ giữa các đối tượng (giáo viên với học sinh, học sinh với học sinh). Cụ thể như sau : GV: GV thục hiện hoạt động dạy, HS: Cá nhân học sinh thực hiện hoạt động học GV-HS: Giáo viên làm việc với cá nhân học sinh GV-LOP: Giáo viên làm việc với tập thể lớp NHOM HS: Học sinh làm việc theo nhóm HS-HS: Học sinh làm việc theo nhóm cặp đôi . Hộp 6: Mô hình về thiết kế và trình bày một hoạt động dạy học địa lí theo công thức GIPO (Ví dụ minh hoạ) Như đã trình bày ở Hộp 1 và 2, trong tiết 1 bài 9 địa lí lớp 11 THPT, xuất phát từ mục tiêu bài học và các yếu tố đầu vào đã xác định giáo viên cần phải thiết kế 3 hoạt động dạy học cơ bản. Dưới đây chúng tôi xin trình bày chi tiết việc thiết kế hoạt động 1 theo quan điểm của công nghệ dạy học và công thức GIPO: Hoạt động 1: Tổ chức cho học sinh giải BTNT để tìm hiểu những đặc điểm nổi bật của EU trong quá trình hình thành và phát triển (10-15 phút) GV-LOP: Giáo viên đặt vấn đề và định hướng học sinh tìm hiểu những đặc điểm nổi bật của EU trong quá trình hình thành và phát triển bằng cách độc lập đọc SGK và hoàn thành một BTNT. GV - HS: Giáo viên đề nghị cá nhân học sinh tích cực, độc lập hoàn thành bài tập nhận thức sau đây: BTNT: Dựa vào nội dung SGK (tiết 1, bài 9 SGK địa lí 11 nâng cao), em hãy hoàn thành bảng dưới đây để thể hiện rõ những đặc điểm của EU trong quá trình hình thành và phát triển Các đặc điểm cơ bản Chứng cứ 1. EU là một liên minh khu vực liên tục..... - Số lượng các thành viên : 2. Không gian địa lí của EU được mở rộng…… - 3. Mức độ hợp tác, liên kết ngày càng……… - HS - HS: Các nhóm đôi học sinh tích cực độc lập giải BTNT HS-LOP: Đại diện một học sinh trình bày kết quả giải BTNT GV-LOP: Giáo viên đề nghị học sinh trong lớp nhận xét, bổ sung và sau đó nhận xét, đánh giá và đưa ra đáp án của BTNT. Sản phẩm: Bảng tổng hợp thể hiện đặc điểm cơ bản về hình thành và phát triển EU (sản phẩm của BNTN) III. KẾT LUẬN 1. Công nghệ dạy học là một tiếp cận quan trọng để đổi mới và hiện đại hoá một cách thiết thực và toàn diện việc thiết kế bài học địa lí ở nhà trường phổ thông. Với việc thiết kế bài học địa lí theo quan điểm công nghệ dạy học, quá trình đổi mới tổ chức dạy học địa lí ở nhà trường phổ thông theo đinh hướng Thày thiết kế- Trò thi công sẽ được thực hiện trên những cơ sở khoa học chắc chắn và sẽ gặt hái những thành công. 2. Thiết kế bài học theo công thức GIPO là sự áp dung một cách cụ thể và sinh động quan điểm của công nghệ dạy học địa lí trong việc đổi mới thiết kế bài học dịa lí. Một mặt, nó đòi hỏi giáo viên phải kiểm soát chặt chẽ chuỗi mối liên hệ nhân quả Input, Process và Output của các hoạt động dạy học, mặt khác nó tạo điều kiện cho giáo viên điều khiển có hiệu quả quá trình dạy học đã được qui trình hoá và lượng hoá. 3. Trên cơ sở phân tích bản chất, đặc trưng của công nghệ dạy học địa lí và làm sáng tỏ những ứng dụng quan trọng của GIPO trong đổi mới thiết kế bài học địa lí, một mô hình và qui trình thiết kế bài học địa lí theo quan điểm công nghệ dạy học và công thức GIPO đã được luận giải và cụ thể hoá thông qua các ví dụ minh hoạ. Đây có thể xem là những điểm mới nổi bật của việc đổi mới thiết kế các bài học địa lí theo quan điểm dạy học và công thức GIPO mà các sách hướng dẫn đổi mới thiết kế bài học địa lí của nhiều tác giả chưa thể hiện được. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lê Khách Bằng: Công nghệ dạy học với vấn đề tổ chứuc quá trình dạy học ở THPT, Bộ GD &ĐT, Vụ Giáo viên, 1995. 2. Nguyễn Bá Kim: Phương pháp dạy học môn toán. NXB Su phạm. Hà Nội 2004. 3. Nguyễn Thi Minh Phương, Trần Đức Tuấn và các tác giả khác: Địa lí lớp 11. Nâng cao. Sách học sinh NXB Giáo dục. Hà Nội. 2007. 4. Nguyễn Thi Minh Phương, Trần Đức Tuấn và các tác giả khác: Địa lí lớp 11. Nâng cao. Sách giáo viên NXB Giáo dục. Hà Nội. 2007. TÓM TẮT Thiết kế bài học địa lí theo công nghệ dạy học và công thức GIPO là một tiếp cấn quan trọng để đổi mới việc tổ chức dạy học địa lí. Thiết kế bài học theo công thức GIPO, một mặt đòi hỏi giáo viên phải kiểm soát chặt chẽ chuỗi mối liên hệ nhân quả Input, Process và Output của các hoạt động dạy học, mặt khác nó tạo điều kiện cho giáo viên tổ chức có hiệu quả quá trình dạy học đã được qui trình hoá ở nhà trường phổ thông. Summary: Designing geographical lessons, which bases on the viewpoint of educational technology and its model GIPO is an important approach to innovate an organization of teaching and learning geography at secondary schools. In the fact, designing geographical lessons oriented by the model GIPO of educational technology request, on the one hand teacher as lesson designer to control carefully a chain of relationship between input, process và output of teaching-learning activities, on another hand enables them to organize effectively the teaching and learning processes