Chuyên đề Kỹ năng vẽ và nhận xét các dạng biểu đồ Địa Lí lớp 9

Lợn 12260,5 16306,4 20193,8 23169,5 Gia cầm 407,4 142,1 196,1 233,3 a) Vẽ biểu đồ thể hiện chỉ số tăng trưởng của đàn gia súc, gia cầm qua các năm trên cùng một trục hệ tọa độ. b) Nhận xét, giải thích tại sao gia cầm, lợn tăng, đàn trâu không tăng? a) Giáo viên hướng dẫn học sinh tính: số liệu năm sau chỉ số tăng trưởng = 100% số liệu năm gốc Bảng chỉ số tăng trưởng (%) Năm Gia súc, gia cầm 1999 1995 2000 2002 Trâu 100 103,8 101,5 89,6 Bò 100 116,7 132,4 130,4 Lợn 100 133,0 164,7 189,2 Gia cầm 100 132,3 182,6 217,2 - Cách vẽ: Bước 1: Vẽ trục hệ tọa độ ox, oy chia tỉ lệ, năm (GV hướng HS lấy gốc tọa độ là 80% thì hình sẽ đẹp hơn) Bước 2: Dựa vào bảng chỉ số tăng trưởng vẽ lần lượt các chỉ tiêu lấy năm gốc 1990. Kẻ đường chì mờ thẳng các năm song song với trục tung sau đó dựa vào bảng số liệu đánh dấu Tỉ trọng qua các năm rồi nối các điểm lại. Vẽ xong đường nào thì chú giải đến đó. Sau đó vẽ tiếp Bước 3: Dùng kí hiệu cho bốn đường và lập bảng chú giải hoàn thành biểu đồ. Xem Power-Point Nhận xét: Để nhận xét được giáo viên yêu cầu học sinh dựa vào biểu đồ và bảng số liệu để rút ra kết luận đối với từng loại, từ đó dựa vào kiến thức đã có và vốn hiểu biết để giải thích . Từ năm 1990 – 2002 + Đàn trâu không tăng ( Giảm 39700con tương đương với 1,4%). + Đàn bò tăng đáng kể + Đàn lợn tăng mạnh ( tăng 10900 nghìn con) + Gia cầm tăng nhanh nhất 125900 nghìn con. Giải thích : + Lợn và gia cầm là nguồn cung cấp thịt chủ yếu: Do nhu cầu thịt, trứng tăng nhanh Do giải quyết tốt thức ăn cho chăn nuôi. Hình thức chăn nuôi đa dạng, theo hình thức công nghiệp ở hộ gia đình. + Đàn bò tăng nhẹ, đàn trâu không tăng do cơ giới hóa trong nông nghiệp nên nhu cầu sức kéo trong nông nghiệp giảm xuống, song đàn bò được chú ý nuôi để cung cấp thịt, sữa. Kết luận: Biểu đồ đường là dạng biểu đồ được áp dụng nhiều trong môn địa lý phần kinh tế và thực tế cuộc sống. Vì vậy mỗi học sinh cần có kỹ năng vẽ biểu đồ này. Dựa vào biểu đồ học sinh nhìn thấy rất rõ sự tăng trưởng hay giảm sút các yếu tố địa lý. *) Biểu đồ miền Yêu cầu chung : Biểu đồ miền là dạng biểu đồ mới đối với giáo viên và học sinh chính vì vậy việc truyền đạt của giáo viên và nhận thức của học sinh gặp khó khăn. Để hoàn thành tốt giáo viên phải tìm ra phương pháp vẽ biểu đồ phù hợp chính xác. Dạng biểu đồ này nếu học sinh vẽ theo năm thì không chính xác mà phải vẽ lần lượt theo từng chỉ tiêu. - Biểu đồ có hình chữ nhật: Chiều dài: năm; Chiều rộng: % ( 100) - Bảng chú giải - Tên biều đồ Cụ thể: Vì dụ cho bảng số liệu sau:Bài 16 : Vẽ biểu đồ về sự thay đổi cơ cấu kinh tế 1991-2002-Trang 60-SGK Địa lí 9 Cơ cấu GDP của nước ta thời kì 1991 – 2002 ( %) Năm 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2002 Tổng số 100 100 100 100 100 100 100 Nông – Lâm – Ngư nghiệp 40,5 29,9 27,2 25,8 25,4 23,3 23,0 Công nghiệp xây dựng 23,8 28,9 28,8 32,1 34,5 38,1 38,5 Dịch vụ 35,7 41,2 44,0 42,1 40,1 38,6 38,5 ? Vẽ biểu đồ miền thể thiện cơ câu GDP thời kỳ 1991 – 2002 ? Nhận xét sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nước ta từ 1991 – 2002 Giáo viên hướng dẫn học sinh khi nào vẽ biểu đồ cơ câu bằng biểu đồ miền: Thường sử dụng khi chuỗi số liệu là nhiều năm, không vẽ biểu đồ miền khi chuỗi số liệu không phải là theo các năm vì trục hoành trong biểu đồ miền biểu diễn năm. - Cách vẽ: Bước 1: Vẽ hình chữ nhật - Trục tung có trị số 100% - Trục hoành là thời gian được chia tương ứng với khoảng cách thời gian. Bước 2: - Vẽ chỉ tiêu nông lâm ngư nghiệp trước vẽ đến đâu, tô mầu, kẻ vạch đến đó. - Vẽ chỉ tiêu công nghiệp xây dựng bằng cách cộng tỉ lệ ngành nông lâm ngư nghiệp với nghành công nghiệp và xây dựng để xác định điểm và nối các điểm đó với nhau ta được miền công nghiệp xây dựng, miền còn lại là dịch vụ. Bước 3 Thiết lập bảng chú giải, ghi tên biểu đồ. Xem Power-Point - Nhận xét: Từ 1991 – 2002 tỉ trọng ngành nông lâm ngư nghiệp giảm mạnh từ 40,5% ( 1991) xuống 23% (2002) điều đó cho ta thấy nước ta đang từng bước chuyển từ nước nông nghiệp sang nước công nghiệp. - Tỉ trọng khu vực công nghiệp xay dựng tăng nhanh nhất từ 23,8% (1991 ) nên 38,5% (2002). Thực tế này phản ánh quá trình công ghiệp hóa của nước ta đang tiến triển. - Tỉ trong ngành dịch vụ tăng nhẹ 1991 ( 35,7%) nên 38,5% (2002). Kết luận: Biểu đồ miền là dạng biểu đồ khá trừu tượng đối với học sinh nhưng biểu đồ này thể hiện được cơ cấu qua nhiều năm và tỉ trọng từng khu vực rất rõ theo từng miền. Biểu đồ cột chồng: Yêu cầu chung: Là dạng biểu đồ thể hiện cơ cấu, dạng biểu đồ này SGK địa lý cũ đã giới thiệu, học sinh dựa vào biểu đồ nhận xét sự thay đổi cơ cấu. Đối với SGK địa lý THCS mới đòi hỏi kỹ năng vẽ biểu đồ cột chồng từ bảng số liệu cho trước sau đó học sinh mới nhận xét sự thay đổi cơ cấu giá trị sản xuất ngành chăn nuôi Cách vẽ: - Vẽ hệ trục tọa độ Ox là 100%. trục Oy là năm thường thì giáo viên hướng dẫn HS vẽ trục tung tương ứng với 10cm=100% vậy 1cm=10% - Vẽ hình chữ nhật có chiều dài 10cm tương ứng với 100%, chiều rộng tùy thích - Dựa vào bảng số liệu và vẽ từng chỉ tiêu - Dùng ký hiệu riêng cho từng chỉ tiêu - Lập bảng chú giải +Ví dụ: cho bảng số liệu sau. Hãy vẽ biểu đồ cột chồng thể hiện cơ cấu giá trị sản xuất ngành chăn nuôi( đơn vị %) ( Bài tập 2 / SGK Địa lí 9 / trang 33 ) Năm Tổng số Gia súc Gia cầm SP trứng sữa SP phụ chăn nuôi 1990 100 63,9 19,3 12,9 3,9 2002 100 62,8 17,5 17,3 2,4 % Biểu đồ cơ cấu giá trị sản xuất ngành chăn nuôi Kết luận : Biểu đồ cột chồng là dạng biểu đồ dễ vẽ, dễ hiểu. Tuy nhiên đối với dạng biểu đồ này sách giáo khoa địa lý 9 không có biểu đồ chuẩn trong các bài học mà chỉ có bài tập yêu cầu học sinh vẽ. Biểu đồ thanh ngang. Yêu cầu chung: Biểu đồ thanh ngang là dạng biểu đồ mới có dạng gần giống biểu đồ cột cho nên học sinh tiếp thu dễ dàng. Biểu đồ thanh ngang gồm: - Trục tung Ox là tiêu chí hoặc địa danh... - Trục hoành Oy biểu thị % - Tên biểu đồ - Bảng chú giải: Cụ thể VD: Dựa vào bảng số liệu sau: Độ chênh lệch về một số tiêu chí phát triển dân cư xã hội ở Bắc trung bộ so với cả nước năm 1999. ( cả nước 100%) Tiêu chí Bắc Trung Bộ So với cả nước % Tỉ lệ hộ nghèo 145,1 Thu nhập bình quân đầu người / tháng 72,0 Tỉ lệ người lớn biết chữ 101,1 Tuổi thọ trung bình 99,0 Tỉ lệ dân thành thị 52,3 ? Vẽ biểu đồ thanh ngang thể hiện các tiêu chí phát triển dân cư, xã hội ở Bắc Trung Bộ so với cả nước. Cách vẽ : + Vẽ trục tọa độ xoy trong đó: Ox biểu diễn các tiêu chí Oy biểu diễn tỉ lệ % + Với mỗi tiêu chí vẽ một thanh ngang tương ứng với tỉ lệ % cho trước. + Dùng các kí hiệu khác nhau để phân biệt các tiêu chí + Viết tên biểu đồ + Lập bảng chú giải Tiêu chí Tỉ lệ hộ nghèo Tỉ lệ người lớn biết chữ Thu nhập bình quân theo đầu người Tuồi thọ trung bình Tỉ lệ dân thành thị % Biểu đồ thể hiện một số tiêu chí phát triển dân cư, xã hội ở Bắc Trung Bộ so với cả nước Kết luận: Biểu đồ thanh ngang là dạng biểu đồ mà SGK địa lý 9 mới đề cập đến. Biêu đồ này dễ vẽ và dễ hiểu. Trong các bảng số liệu về các tiêu chí phát triển dân cư xã hội của 7 vùng kinh tế, giáo viên có thể chuyển từ bảng số liệu ra biểu đồ thanh ngang để học sinh dễ nhận xét, So sánh và rút ra kết luận về chỉ tiêu phát triển dân cư xã hội của các vùng kinh tế. Biểu đồ thanh ngang cần thiết cho môn địa lý 9 nói riêng và môn địa lý nói chung. D. KẾT QUẢ , BÀI HỌC KINH NGHIỆM : 1) Kết quả : Với phương pháp rèn luyện kỹ năng vẽ và nhận xét các dạng biểu đồ cho học sinh lớp 9 như đã trình bày ở trên, tôi đã tạo được hứng thú học tập cho học sinh, các em đã có những kinh nghiệm rất cụ thể khi đứng trước bài tập về vẽ biểu đồ, không còn lúng túng trong việc chọn lựa kiểu biểu đồ cũng như nhận xét và đánh giá. Trong các giờ thực hành dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh tự giác thực hiện các yêu cầu của sách giáo khoa một cách thành thạo. Các tiết thực hành trở nên sôi nổi tránh được sự nhàm chán, học sinh tích cực hơn trong học tập. Đại bộ phận học sinh cuối năm học đã có những kỹ năng cơ bản về vẽ và nhận xét biểu đồ về bất kì một yêu cầu nào liên quan đến kĩ năng đó. Kết quả kiểm tra kĩ năng vẽ và nhận xét biểu đồ đã có sự chuyển biến mạnh mẽ so với ban đầu. 2) Bài học kinh nghiệm Theo bản thân tôi muốn hình thành cho học sinh kỹ năng vẽ các dạng biểu đồ thì giáo viên phải hướng dẫn học sinh căn cứ vào bảng số liệu để lựa chọn các dạng biểu đồ. Mỗi dạng biểu đồ đều có phương pháp vẽ khác nhau nhưng giáo viên có thể tìm ra phương pháp vẽ nhanh, dễ hiểu đảm bảo tính chính xác tính mỹ quan. Ví dụ: 1.Vẽ biểu đồ tròn: Phương pháp vẽ theo dây cung nhanh hơn vẽ theo góc ở tâm. 2. Vẽ biểu đồ miền: Nên cộng cơ cấu ngành nông nghiệp với cơ cấu ngành công nghiệp để xác định điểm thứ 2. Dùng bút chì kẻ mờ những đường thẳng theo các năm thì khi xác định các điểm sẽ dễ dàng. 3. Vẽ biểu đồ tròn có bán kính cho trước thì nên hướng dẫn học sinh dùng thước cho chia mm kẽ đường bán kính trước sau đó dùng compa quay theo bán kính đó. Trên đây là một số kinh nghiệm mà bản thân tôi đã rút ra trong khi dạy học môn địa 9. Theo tôi đây chỉ là một vài kinh nghiệm nhỏ, bản thân tôi còn phải học hỏi, tìm tòi nhiều, tôi rất mong được chia sẽ và học tập kinh nghiệm từ đồng nghiệp . Kết luận Như vậy dạy Địa Lí không chỉ cung cấp kiến thức cơ bản mà phải biết rèn cho học sinh những kỹ năng đánh giá, nhận xét vấn đề thông qua số liệu và hình ảnh trực quan trên cơ sở phối hợp, sử dụng nhiều phương pháp, nhiều con đường để cho học sinh tìm tòi, khám phá kiến thức. Qua thực tế giảng dạy và kết quả thu được bản thân tôi thấy việc rèn luyện cho học sinh vẽ và nhận xét biểu đồ thực sự rất cần thiết và không thể thiếu trong quá trình giảng dạy Địa Lí 9. Học sinh có kĩ năng vẽ và nhận xét biểu đồ là một trong những yêu cầu góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy của bộ môn và chất lượng học tập của học sinh. Công việc nầy đòi hỏi người giáo viên phải thực sự quan tâm và có cách hướng dẫn phù hợp mới mong có kết quả cao nhất. Kiến nghị : Không có