Chuyên đề 4, 5 môn Lịch sử

hà máy cơ khí Hà Nội.- Hậu phương và tiền tuyến: Đường Trường Sơn.- Cuộc tổng tiến công và nổi dậy của quân và dân miền Nam Tết Mậu Thân 1968. Chiến dịch Hồ Chí Minh.3. Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thống nhất đất nước: Gồm 8 bài: Nước nhà bị chia cắt; Bến Tre đồng khởi; Nhà máy hiện đại đầu tiên của nước ta; Đường Trường Sơn; Sấm sét đêm giao thừa; Chiến thắng “ Điện Biên Phủ trên không”; Lễ kí Hiệp định Pa-ri; Tiến vào Dinh Độc Lập.4. Giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội trong cả nước( Từ năm 1975 đến nay): Hoàn thành thống nhất đất nước. Xây dựng nhà máy Thủy điện Hòa Bình.Gồm 3 bài: Hoàn thành thống nhất đất nước; dựng nhà máy Thủy điện Hòa Bình; Ôn tập.PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌCCâu hỏi thảo luận: Dạy phân môn Lịch sử ở Tiểu học thường sử dụng các PPDH nào?C.Phương pháp dạy học *Dạy môn lịch sử ở trường phổ thông là tái tạo lịch sử, tức là cho HS tiếp nhận những thông tin từ sử liệu, tiếp xúc với những chứng cứ vật chất, những dấu vết của quá khứ *Vậy tái tạo lịch sử bằng những phương thức nào? Trước hết, phải kể đến lời nói sinh động, giàu hình ảnh của giáo viên. Đó là tường thuật, miêu tả, kể chuyện, nêu đặc điểm của một nhân vật.- Miêu tả: thường được sử dụng khi dạy các nội dung về: địa danh lịch sử, quang cảnh, không khí của một buổi lễ, đặc điểm của một nhân vật lịch sử ( ví dụ: hình ảnh Bác Hồ trong buổi lễ độc lập)Tường thuật, kể chuyện: thường được sử dụng khi dạy diễn biến một trận đánh/ cuộc phản công/ kháng chiến/ khởi nghĩa * GV phải sử dụng tư liệu, kết hợp với đồ dùng trực quan (tranh ảnh, bản đồ) để miêu tả, tường thuật, kể chuyện. * Khai thác kênh hình trong SGK cung hết sức quan trọng, bởi nó không chỉ có ý nghĩa minh họa bài viết mà còn là nguồn tư liệu để GV tổ chức cho HS chủ động lĩnh hội kiến thức. * GV có thể hướng dẫn cho HS khai thác kênh hình qua các bước: - Giới thiệu nội dung kênh hình. - Giải thích các kí hiệu, quy ước (đối với bản đồ, lược đồ) hoặc giới thiệu nhân vật, sự kiện, hiện tượng trong tranh ảnh. - HS quan sát kênh hình theo hệ thống câu hỏi gợi ý của GV. - GV yêu cầu HS phát biểu nhận xét của mình; các học sinh khác nhận xét bổ sung. * Học tập Lịch sử không chỉ để hình dung được hình ảnh của quá khứ mà điều cốt yếu là phải hiểu lịch sử, tức là nắm được bản chất của sự kiện, hiện tượng lịch sử.Bởi vậy, GV cần tổ chức các hoạt động học tập, tạo điều kiện cho HS độc lập suy nghĩ, tự tìm tòi, phát hiện kiến thức chứ không nên áp đặt những kết luận có sẵn. * Để thực hiện nhiệm vụ này, GV không nên chỉ sử dụng các phương pháp diễn giải mà tổ chức bài học thành những vấn đề rồi dùng hệ thống câu hỏi, kích thích HS tìm tòi, tự phát hiện kiến thức một cách chủ động. * Phương pháp tìm tòi – vấn đáp giúp HS có thể lĩnh hội kiến thức một cách chắc chắn. Muốn sử dụng PP này có hiểu quả, GV cần xây dựng các câu hỏi ngắn gọn, dễ hiểu, tường minh, tránh những câu hỏi rườm rà, không có tác dụng phát triển tư duy. * Trong một bài học hoặc một phần không nên đặt ra quá nhiều câu hỏi. Ngoài ra, có thể sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, trò chơi đóng vai - Khi thảo luận nhóm GV cần chú ý: thời gian tiết học, không gian lớp học và số lượng HS để tổ chức một cách hợp lí. Không nên lạm dụng phương pháp này trong suốt tiết học cũng như tính hình thức trong thảo luận nhóm. Dạy học Lịch sử ở Tiểu học, thảo luận nhóm được sử dụng khá phổ biến trong các giờ học. - Trò chơi đóng vai có ý nghĩa quan trọng trong việc khắc họa kiến thức một cách nhẹ nhàng, tự nhiên, phát huy tính chủ động, tích cực của HS, đồng thời góp phần tạo ra một giờ học sinh động, hấp dẫn.Tuy nhiên không phải bài học nào, nội dung nào cũng tổ chức trò chơi đóng vai. Thông thường, trong nội dung bài học đề cập tới nhân vật lịch sử thì có thể tổ chức trò chơi đóng vai.( VD: bài Quyết chí ra đi tìm đường cứu nước; Tiến vào Dinh Độc Lập) Ngày nay, ngoài hình thức dạy học truyền thống, còn hết sức quan tâm đến các hình thức tổ chức dạy học tại thực địa, bảo tàng, khu di tích hoặc nếu có điều kiện có thể mời các nhân vật lịch sử, các nhân chứng lịch sử đến gặp gỡ nói chuyện, đối thoại với HS. *Tóm lại: trong dạy Lịch sử, HS học tập có kết quả cao khi chính các em trực tiếp tiếp cận với các nguồn sử liệu và tự rút ra bài học dưới sự tổ chức, dẫn dắt của GV. Điều cốt lõi của đổi mới PPDH Lịch sử là cần tổ chức để HS làm việc với các nguồn sử liệu(dưới nhiều phương thức và mức độ khác nhau) một cách hứng thú, tích cực, chủ động. Cần kết hợp một cách nhuần nhuyễn các PP và hình thức tổ chức dạy học. Kết hợp như thế nào, mức độ kết hợp ra sao phải căn cứ vào mục tiêu, nội dung bài học, điều kiện cụ thể của nhà trường, đối tượng GV và HS. Cần quan tâm tổ chức khai thác tốt nguồn thông tin từ hệ thống kênh hình và đặc biệt cần quan tâm phát huy vốn hiểu biết của HS, rèn luyện kĩ năng phát hiện, sưu tầm tư liệu của các em, đồng thời chú trọng liên hệ nội dung bài học với địa phương, với môi trường sống xung quanh HS.CÁC BƯỚC DẠY HỌC Các bước dạy học đối với từng dạng bài của phân môn Lịch sử 5 như thế nào?Câu hỏi thảo luận * Gợi ý cách dạy một số nội dung cụ thể trong chương trình, SGK Lịch sử và Địa lí 5, phần Lịch sử: 1. Loại bài cung cấp kiến thức mới đề cập đến nội dung: a. Bài học có nội dung về tình hình kinh tế - chính trị, văn hóa – xã hội:* GV cần thực hiện trình tự bài giảng theo các ý cơ bản sau:- Phải mô tả được: Tình hình nước ta (cuối thời kì hay sau thời kì nào đó) như thế nào? ( Tình cảnh đất nước; chính quyền; cuộc sống nhân dân như thế nào?) - Trong tình cảnh đó, chính quyền ( hay nhân dân, nhân vật lịch sử) đã làm gì? Làm như thế nào?- Kết quả của những việc làm đó. Ví dụ: Bài 12 Vượt qua tình thế hiểm nghèo. GV phải giúp HS nắm được:- Tình hình nước ta sau cách mạng tháng Tám như thế nào?( Khó khăn chồng chất: đế quốc và các thế lực phản động bao vây; nạn đói, nạn dốt)- Chủ tịch Hồ Chí Minh đã làm gì để giải quyết nạn đói, khó khăn về tài chính, nạn dốt và nạn ngoại xâm? ( lập “hủ gạo cứu đói”, tổ chức “ngày đồng tâm”, kêu gọi tăng gia sản xuất, phát động “Tuần lễ vàng”; phát động phong trào xóa nạn mù chữ; ngoại giao mềm dẻo, khôn khéo, )- Kết quả của những biện pháp đó là gì? ( Từng bước đẩy lùi giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm.) * Trên cơ sở những ý cơ bản đó, GV vận dụng một cách sáng tạo, linh hoạt vào từng bài cụ thể để đảm bảo mục tiêu bài học. * Giảng dạy những bài này, GV nên khai thác triệt để tranh ảnh trong SGK cũng như các tư liệu tham khảo để làm cho bài giảng thêm phong phú, sinh động.b. Dạy học các bài có nội dung về các nhân vật lịch sử: *Khi dạy loại bài này GV cần lưu ý một số điểm cơ bản sau: - Mỗi một bài điều có hình ảnh( tranh vẽ, hoặc chân dung) nhân vật lịch sử để giúp HS biết được diện mạo cũng như hình thức bên ngoài của nhân vật. GV cần sử dụng và khai thác tốt những bức ảnh này để phục vụ nội dung bài học. - Khi trình bày về nhân vật, phải cho HS biết nhân vật lịch sử đó là người như thế nào? ( Sinh ra khi nào? Ở đâu? Làm gì? Có đặc điểm, tính cách gì nổi bật) - Phải miêu tả và tường thuật (hay kể lại) những hoạt động của họ để làm cơ sở cho việc đánh giá khách quan công lao của các nhân vật đó đối với lịch sử. Khi miêu tả, tường thuật tình tiết các hoạt động, GV có thể kết hợp phân tích để HS hiểu sâu hơn nội dung, bản chất sự kiện. - Trên cơ sở khai thác những nội dung đó, GV tiến hành giáo dục tư tưởng, tình cảm, thái độ cho HS về lòng biết ơn, sự khâm phục, kính trọng đối với nhân vật lịch sử một cách tự nhiên, có hiệu quả. Thông thường, đối với dạng bài này, PP thường được sử dụng là kể chuyện, miêu tả, tường thuật kết hợp với đàm thoại để khắc sâu hình ảnh nhân vật trong tâm trí HS. Ví dụ: Bài “Bình Tây Đại nguyên soái” Trương Định Để dạy tốt bài này, trước hết GV phải phân ra được các ý chính của bài, trên cơ sở đó tổ chức cho HS tìm hiểu .Cụ thể GV phải khắc họa được các ý cơ bản sau: - Trương Định là người như thế nào?( xem đoạn thông tin tham khảo trong SGK để giới thiệu, miêu tả, khắc họa hình ảnh của nhân vật). - Khi nhận được lệnh bãi binh của triều đình, Trương Định có những băn khoăn, suy nghĩ gì? ( GV trình bày cuộc đấu tranh trong nội tâm của nhân vật) - Trước những băn khoăn, suy nghĩ đó, nghĩa quân và dân chúng đã làm gì? - Trương Định đã làm gì để đáp lại lòng tin yêu của nhân dân?c. Dạy học các bài có nội dung đề cập tới các cuộc khởi nghĩa, kháng chiến, chiến thắng, chiến dịch, phản công, tiến công * Loại này chiếm khá lớn trong SGK. Với loại bài này, GV cần lưu ý những vấn đề sau: - Nguyên nhân ( hoặc hoàn cảnh) dẫn đến cuộc khởi nghĩa / cuộc kháng chiến / chiến dịch đó. - Diễn biến cuộc khởi nghĩa / kháng chiến / chiến dịch đó. - Kết quả và ý nghĩa. * Hầu hết các bài điều có lược đồ, bản đồ, GV phải hướng dẫn HS xác định và mô tả được vị trí, khu vực, địa bàn nơi diễn ra cuộc khởi nghĩa / kháng chiến / chiến dịch cũng như trình bày được những nét cơ bản diễn biến trên lược đồ. * PP thường sử dụng khi giảng loại bài này là GV (hoặc HS) miêu tả, tường thuật kết hợp với đồ dùng trực quan để thể hiện cuộc khởi nghĩa / kháng chiến / chiến dịch hay cuộc tiến công. 2.Loại bài ôn tập, tổng kết: * Để dạy tốt bài này, mở đầu bài học, GV nêu nhiệm vụ cần phải giải quyết của bài rồi tiến hành tổ chức cho HS làm việc dưới sự hướng dẫn của GV. * Trong tiến trình bài học, GV phải thu hút tất cả HS vào công việc, phát huy cao nhất tính tích cực của HS trong việc trao đổi những câu hỏi mà GV đặt ra, thực hiện các công việc như vẽ sơ đồ, lập bảng niên biểu, thống kê, tìm các dẫn chứngĐây là yêu cầu quan trọng để phát triển tư duy, Rèn luyện kĩ năng thực bộ môn. * Thông thường, đối với dạng này, GV vận dụng tổng hợp nhiều PP ( phân tích, tổng hợp, khái quát hóa) kết hợp với vấn đáp – tìm tòi, tổ chức làm việc theo nhóm. TÙy từng nội dung cụ thể trong bài mà GV chọn PP phù hợp.QUY TRÌNH DẠY- HỌC1. Kiểm tra bài cũ: YC HS nêu ngắn gọn những điều đã học tiết trước.2. Dạy bài mới:- Giới thiệu bài:- Hình thành kiến thức: Tổ chức các hoạt động Hoạt động 1 Hoạt động 2 Hoạt động 3- Củng cố dặn dò:THẢO LUẬN VÀ CHIA SẺCÁM ƠN SỰ THEO DÕI VÀ QUAN TÂM CỦA CÁC ĐỒNG NGHIỆP.