Tài liệu Bồi dưỡng phương pháp dạy học

nhãm. ¦u ®iÓm ¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ cã thÓ huy ®éng sù tham gia cña tÊt c¶ häc sinh trong nhãm. T¹o sù yªn tÜnh trong líp häc. §éng n·o viết t¹o ra møc ®é tËp trung cao. V× nh÷ng häc sinh tham gia sÏ tr×nh bµy nh÷ng suy nghÜ cña m×nh b»ng ch÷ viÕt nªn cã sù chó ý cao h¬n so víi th­êng gÆp trong c¸c cuéc nãi chuyÖn b×nh th­êng b»ng miÖng. C¸c häc sinh ®èi t¸c cïng ho¹t ®éng víi nhau mµ kh«ng sö dông lêi nãi. B»ng c¸ch ®ã, th¶o luËn viết t¹o ra mét d¹ng t­¬ng t¸c x· héi ®Æc biÖt. Nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp trong cuéc nãi chuyÖn b»ng giÊy bót th­êng ®­îc suy nghÜ ®Æc biÖt kü. Nh­îc ®iÓm Cã thÓ häc sinh sa vµo nh÷ng ý kiÕn t¶n m¹n, xa ®Ò Do ®­îc tham kh¶o ý kiÕn cña nhau, cã thÓ mét sè häc sinh Ýt cã sù ®éc lËp §éng n·o kh«ng c«ng khai §éng n·o kh«ng c«ng khai cũng là một h×nh thức của ®éng n·o viÕt. Mçi mét thµnh viªn viÕt nh÷ng ý nghÜ cña m×nh vÒ c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, nh­ng ch­a c«ng khai, sau ®ã nhãm míi th¶o luËn chung vÒ c¸c ý kiÕn hoÆc tiÕp tôc ph¸t triÓn. ¦u ®iÓm: Mçi thµnh viªn cã thÓ tr×nh bµy ý kiÕn c¸ nh©n cña m×nh mµ kh«ng bÞ ¶nh h­ëng bëi c¸c ý kiÕn kh¸c. Nh­îc ®iÓm: Kh«ng nhËn ®îc gîi ý tõ nh÷ng ý kiÕn cña ng­êi kh¸c trong viÖc viÕt ý kiÕn riªng. Kü thuËt XYZ Kü thuËt XYZ lµ mét kü thuËt nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc trong th¶o luËn nhãm. X lµ sè ng­êi trong nhãm, Y lµ sè ý kiÕn mçi ng­êi cÇn ®­a ra, Z lµ phót dµnh cho mçi ng­êi. VÝ dô kü thuËt 635 thùc hiÖn nh­ sau: Mçi nhãm 6 ng­êi, mçi ng­êi viÕt 3 ý kiÕn trªn mét tê giÊy trong vßng 5 phót vÒ c¸ch gi¶i quyÕt 1 vÊn ®Ò vµ tiÕp tôc chuyÓn cho ng­êi bªn c¹nh. TiÕp tôc nh­ vËy cho ®Õn khi tÊt c¶ mäi ng­êi ®Òu viÕt ý kiÕn cña m×nh, cã thÓ lÆp l¹i vßng kh¸c. Con số X-Y-Z cã thể thay đổi. Sau khi thu thËp ý kiÕn th× tiÕn hµnh th¶o luËn, ®¸nh gi¸ c¸c ý kiÕn. Kü thuËt “bÓ c¸” Kü thuËt bÓ c¸ lµ mét kü thuËt dïng cho th¶o luËn nhãm, trong ®ã mét nhãm häc sinh ngåi gi÷a líp vµ th¶o luËn víi nhau, cßn nh÷ng häc sinh kh¸c trong líp ngåi xung quanh ë vßng ngoµi theo dâi cuéc th¶o luËn ®ã vµ sau khi kÕt thóc cuéc th¶o luËn th× ®­a ra nh÷ng nhËn xÐt vÒ c¸ch øng xö cña nh÷ng häc sinh th¶o luËn. Trong nhãm th¶o luËn cã thÓ cã mét vÞ trÝ kh«ng cã ng­êi ngåi. Häc sinh tham gia nhãm quan s¸t cã thÓ ngåi vµo chç ®ã vµ ®ãng gãp ý kiÕn vµo cuéc th¶o luËn, vÝ dô ®­a ra mét c©u hái ®èi víi nhãm th¶o luËn hoÆc ph¸t biÓu ý kiÕn khi cuéc th¶o luËn bÞ ch÷ng l¹i trong nhãm. C¸ch luyÖn tËp nµy ®­îc gäi lµ ph­¬ng ph¸p th¶o luËn “bÓ c¸”, v× nh÷ng ng­êi ngåi vßng ngoµi cã thÓ quan s¸t nh÷ng ng­êi th¶o luËn t­¬ng tù nh­ xem nh÷ng con c¸ b¬i trong mét bÓ c¸ c¶nh. Trong qu¸ tr×nh th¶o luËn, nh÷ng ng­êi quan s¸t vµ nh÷ng ng­êi th¶o luËn sÏ thay ®æi vai trß víi nhau. B¶ng c©u hái cho nh÷ng ng­êi quan s¸t Ng­êi nãi cã nh×n vµo nh÷ng ng­êi ®ang nãi víi m×nh kh«ng ? Hä cã nãi mét c¸ch dÔ hiÓu kh«ng ? Hä cã ®Ó nh÷ng ng­êi kh¸c nãi hay kh«ng ? Hä cã ®­a ra ®­îc nh÷ng luËn ®iÓm ®¸ng thuyÕt phôc hay kh«ng ? Hä cã ®Ò cËp ®Õn luËn ®iÓm cña ng­êi nãi tr­íc m×nh kh«ng ? Hä cã lÖch h­íng khái ®Ò tµi hay kh«ng ? Hä cã t«n träng nh÷ng quan ®iÓm kh¸c hay kh«ng ? Kü thuËt “æ bi” Kü thuËt “æ bi” lµ mét kü thuËt dïng trong th¶o luËn nhãm, trong ®ã häc sinh chia thµnh hai nhãm ngåi theo hai vßng trßn ®ång t©m nh­ hai vßng cña mét æ bi vµ ®èi diÖn nhau ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi häc sinh cã thÓ nãi chuyÖn víi lÇn l­ît c¸c häc sinh ë nhãm kh¸c. C¸ch thùc hiÖn: Khi th¶o luËn, mçi häc sinh ë vßng trong sÏ trao ®æi víi häc sinh ®èi diÖn ë vßng ngoµi, ®©y lµ d¹ng ®Æc biÖt cña ph­¬ng ph¸p luyÖn tËp ®èi t¸c. Sau mét Ýt phót th× häc sinh vßng ngoµi ngåi yªn, häc sinh vßng trong chuyÓn chç theo chiÒu kim ®ång hå, t­¬ng tù nh­ vßng bi quay, ®Ó lu«n h×nh thµnh c¸c nhãm ®èi t¸c míi. Th«ng tin ph¶n håi trong qu¸ tr×nh d¹y häc Th«ng tin ph¶n håi (Feedback) trong qu¸ tr×nh dạy học là gi¸o viªn vµ häc sinh cïng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸, ®­a ra ý kiÕn ®èi víi nh÷ng yÕu tè cô thÓ cã ¶nh h­ëng tíi qu¸ tr×nh häc tËp nh»m môc ®Ých lµ ®iÒu chØnh, hîp lÝ ho¸ qu¸ tr×nh d¹y vµ häc. Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña viÖc ®­a ra th«ng tin ph¶n håi tÝch cùc lµ: Cã sù c¶m th«ng Cã kiÓm so¸t §­îc ng­êi nghe chê ®îi Cô thÓ Kh«ng nhËn xÐt vÒ gi¸ trÞ §óng lóc Cã thÓ biÕn thµnh hµnh ®éng Cïng th¶o luËn, kh¸ch quan Sau ®©y lµ nh÷ng quy t¾c trong viÖc ®­a th«ng tin ph¶n håi: DiÔn ®¹t ý kiến mét c¸ch ®¬n gi¶n vµ cã tr×nh tù (Kh«ng nãi qu¸ nhiÒu ) Cè g¾ng hiÓu ®­îc nh÷ng suy t­, t×nh c¶m (Kh«ng véÞ v·) T×m hiểu c¸c vÊn ®Ò còng nh­ nguyªn nh©n cña chóng. Gi¶i thÝch nh÷ng quan ®iÓm kh«ng ®ång nhÊt. ChÊp nhËn c¸ch thøc ®¸nh gi¸ cña ng­êi kh¸c. ChØ tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc trong thêi ®iÓm thùc tÕ. Coi cuéc trao đổi lµ c¬ héi ®Ó tiÕp tôc cải tiến. ChØ ra c¸c kh¶ n¨ng ®Ó lùa chän. Cã nhiÒu kü thuËt kh¸c nhau trong viÖc thu nhËn th«ng tin ph¶n håi trong d¹y häc. Ngoµi viÖc sö dông c¸c phiÕu ®¸nh gi¸, sau ®©y lµ mét sè kü thuËt cã thÓ ¸p dông trong d¹y häc nãi chung vµ trong thu nhËn th«ng tin ph¶n håi. 4.6.8. Kü thuËt tia chíp Kỹ thuật tia chớp là một kỹ thuật huy ®éng sù tham gia cña c¸c thµnh viªn ®èi víi mét c©u hái nµo ®ã, hoÆc nh»m thu th«ng tin phản hồi nhằm cải thiện t×nh trạng giao tiÕp vµ kh«ng khÝ häc tËp trong lớp học, th«ng qua việc c¸c thành viªn lần lượt nªu ngắn gọn và nhanh chãng (nhanh nh­ chíp!) ý kiến của m×nh về c©u hái hoÆc t×nh trạng vấn đề. Quy tắc thực hiện: Cã thể ¸p dụng bất cứ thời điểm nào khi c¸c thành viªn thấy cần thiết và đề nghị. LÇn lượt từng người nãi suy nghĩ của m×nh về một c©u hỏi đ· thoả thuận, VD: Hiện tại t«i cã hứng thó với chủ đề thảo luận kh«ng? Mỗi người chỉ nói ngắn gọn 1-2 c©u ý kiến của m×nh. Chỉ thảo luận khi tất cả ®· nãi xong ý kiến. Kü thuËt “3 lÇn 3” Kỹ thuật „3 lần 3“ là một kỹ thuật lấy th«ng tin phản hồi nh»m huy ®éng sù tham gia tÝch cùc cña häc sinh. C¸ch lµm nh­ sau: Học sinh ®­îc yªu cÇu cho ý kiÕn ph¶n håi vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã (Néi dung buæi th¶o luËn, ph­¬ng ph¸p tiÕn hµnh th¶o luËn...) Mỗi người cần viÕt ra: 3 ®iÒu tèt 3 ®iÒu ch­a tèt 3 ®Ò nghÞ c¶i tiÕn Sau khi thu thập ý kiến th× xử lý và thảo luận về c¸c ý kiến phản hồi. . L­îc ®å t­ duy (Mind Mapping) Kh¸i niÖm L­îc ®å t­ duy (cßn ®­îc gäi lµ b¶n ®å kh¸i niÖm) lµ mét s¬ ®å nh»m tr×nh bµy mét c¸ch râ rµng nh÷ng ý t­ëng mang tÝnh kÕ ho¹ch hay kÕt qu¶ lµm viÖc cña c¸ nh©n hay nhãm vÒ mét chñ ®Ò. L­îc ®å t­ duy cã thÓ ®­îc viÕt trªn giÊy, trªn b¶n trong, trªn b¶ng hay thùc hiÖn trªn m¸y tÝnh. C¸ch lµm ViÕt tªn chñ ®Ò ë trung t©m, hay vÏ mét h×nh ¶nh ph¶n ¸nh chñ ®Ò. Tõ chñ ®Ò trung t©m, vÏ c¸c nh¸nh chÝnh. Trªn mçi nh¸nh chÝnh viÕt mét kh¸i niÖm, ph¶n ¸nh mét néi dung lín cña chñ ®Ò, viÕt b»ng CH÷ IN HOA. Nh¸nh vµ ch÷ viÕt trªn ®ã ®­îc vÏ vµ viÕt cïng mét mµu. Nh¸nh chÝnh ®ã ®­îc nèi víi chñ ®Ò trung t©m. ChØ sö dông c¸c thuËt ng÷ quan träng ®Ó viÕt trªn c¸c nh¸nh. Tõ mçi nh¸nh chÝnh vÏ tiÕp c¸c nh¸nh phô ®Ó viÕt tiÕp nh÷ng néi dung thuéc nh¸nh chÝnh ®ã. C¸c ch÷ trªn nh¸nh phô ®­îc viÕt b»ng ch÷ in th­êng. TiÕp tôc nh­ vËy ë c¸c tÇng phô tiÕp theo. øng dông cña l­îc ®å t­ duy L­îc ®å t­ duy cã thÓ øng dông trong nhiÒu t×nh huèng khac nhau nh­: Tãm t¾t néi dung, «n tËp mét chñ ®Ò Tr×nh bµy tæng quan mét chñ ®Ò ChuÈn bÞ ý t­ëng cho mét b¸o c¸o hay buæi nãi chuyÖn, bµi gi¶ng Thu thËp, s¾p xÕp c¸c ý t­ëng Ghi chÐp khi nghe bµi gi¶ng ­u ®iÓm cña l­îc ®å t­ duy C¸c h­íng t­ duy ®­îc ®Ó më ngay tõ ®Çu C¸c mèi quan hÖ cña c¸c néi dung trong chñ ®Ò trë nªn râ rµng Néi dung lu«n cã thÓ bæ sung, ph¸t triÓn, s¾p xÕp l¹i Hoc sinh ®­îc luyÖn tËp ph¸t triÓn, s¾p xÕp c¸c ý t­ëng VÝ dô l­îc ®å t­ duy Sau ®©y lµ vÝ dô sö dông l­îc ®å t­ duy ®Ó hÖ thèng ho¸ c¸c kh¸i niÖm trong ph¹m trï PPDH. C¸c nh¸nh chÝnh thÓ hiÖn c¸c kh¸i niÖm lín cña ph¹m trï PPDH. Trªn mçi nh¸nh ®ã lµ c¸c kh¸i niÖm nhá h¬n. s Bµi tËp 1. ¤ng/Bµ h·y th¶o luËn víi ®ång nghiÖp vÒ kh¶ n¨ng ¸p dông c¸c kü thuËt d¹y häc tÝch cùc trong m«n häc mµ m×nh phô tr¸ch. 2. ¤ng/Bµ h·y x©y dùng mét vÝ dô ph¸c th¶o kÕ ho¹ch d¹y häc cho mét bµi d¹y häc trong ®ã sö dông c¸c kü thuËt d¹y häc tÝch cùc. 3. ¤ng/Bµ h·y m« t¶ mét sè kü thuËt d¹y häc tÝch cùc kh¸c mµ m×nh ®· biÕt hoÆc ®· vËn dông. Tµi liÖu tham kh¶o Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o: Ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc phæ th«ng. Nh÷ng vÊn ®Ò chung. NXB Gi¸o dôc 2006 ChiÕn l­îc ph¸t triÓn gi¸o dôc 2001 – 2010. NXB Gi¸o dôc, 2005 LuËt gi¸o dôc (2005). Victor Jakupec/Bernd Meier/NguyÔn V¨n C­êng: C¸c xu h­íng quèc tế trong x©y dùng ch­¬ng tr×nh d¹y häc vµ sù liªn hÖ víi ch­¬ng tr×nh THPT ë ViÖt nam. T¹p chÝ Gi¸o dôc sè 40, kú 2-6/2006. TrÇn B¸ Hoµnh: §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc, ch­¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa. NXB §¹i häc s­ ph¹m. Hµ néi 2006 Bernd Meier /NguyÔn V¨n C­êng: Ph¸t triÓn n¨ng lùc th«ng qua ph­¬ng ph¸p vµ ph­¬ng tiÖn d¹y häc míi (Tµi liÖu héi th¶o -TËp huÊn). Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o – Dù ¸n ph¸t triÓn gi¸o dôc THPT, 2005. Apel, H.J./ Knoll, M.: Aus Projekten lernen. Muenchen, 2001. Baumgart,F.: Entwicklungs- und Lerntheorien. Klinkhardt 2001. Bodenmann, G.: Klassische Lerntheorien. Verlag Hans Huber, Bern, 2004. Dewey, J.: Demokratie und Erziehung. Weinheim und Basel, 2000. Edelmann, W.: Lernpychologie. Psychologie Verlags Union, Weinheim, 2000. Frey, K. : Die Projektmethode. Weinheim und Basel, 2002. Gujons,H.: Handlungsorientiert lehren und lernen: Projektunterricht und Schueleraktivität. Bad Heilbrunn, 1997. Haensel, D.: Projektunterricht. Weinheimund Basel, 1999. Hungienschmidt, B./Technau, A.: Methoden schnell zur Hand. Ernst Klett Verlag, 2004. Klingberg, L.: Einfuehrung in die Allgemeine Didaktik. Volk und Wissen Verlag Berlin, 1982. Mattes,W.: Methoden für den Unterricht. Schönigh, 2005. Meyer, H. : Unterrichtsmethoden. Cornelsen Verlag, Berlin 2002. Peterßen, W.H.: Kleines Methoden – Lexikon. Oldenbourg, 2005. Saul B. Robinsohn(1967): Bildungsreform als Revision des Curriculum, Neuwied und Berlin, Luchterhand. Straka,G.A./ Macke,G.: Lern-Lehrtheoretische Didaktik. Waxmann Verlag, 2005. Terhart, E. Lehr-Lern-Methoden. Juventa Verlag. Weinheim und Muenchen, 2000.