Ebook Thiết kế mẫu một số mô đun giáo dục môi trường ở trường phổ thông

án tiế p của các nhâ n tố sinh thái (nhâ n tố vô sinh, hữ u sinh và con ng−ời), vì vậy con ng−ời là một phần của thiên nhiên. - Nguồn tài nguyên thiên nhiên phục vụ cho tất cả các sinh vật trên Trái đ ất, chứ không chỉ riêng cho con ng−ời, chúng ta cần sống hài hoà với thiên nhiên và với các sinh vật khác. 2. Hệ thống câ u hỏi: Cần phối hợp hài hoà 2 loại câ u hỏi ở trên đ ể vừa hì nh thành các khái niệ m trong SGK, vừa khai thác đ −ợc nội dung giáo dục môi tr−ờng. Ng−ời soạn: ThS. Nguyễ n Xuâ n Lâ m 119 Mẫu 13 : sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên Cấp học Lớp học Môn học Trung học phổ thông 11 Sinh học A. Thiết kế mẫu 1. Tên bài: Hệ sinh thái (Tiế p theo), Mục I: Quy luật hì nh tháp sinh thái 2. Loại hì nh: GDMT khai thác từ môn Sinh học lớp 11. 3. Mục tiêu: Hì nh thành đ ạo đ ức môi tr−ờng, kỹ năng ra quyế t đ ị nh môi tr−ờng thông qua việ c phâ n tí ch tí nh toàn vẹ n của hệ sinh thái, trong đ ó vai trò của con ng−ời là vô cùng quan trọng. 4. Chuẩn bị : - Chuẩn bị tranh vẽ thể hiệ n mối liên hệ sinh học trong quần x∙ (ch−a đ ánh mũi tên), tranh vẽ hì nh tháp sinh thái số l−ợng. - Chuẩn bị 2 cốc hạt vừng (bằng nhau). 5. Hệ thống việ c làm : Việ c làm 1: Gi oá viên cho học sinh quan s tá tranh vẽ đ ể học sinh thảo luận và nhận xé t. Việ c làm 2: - Gi oá viên gọi 8 em, chia nhanh thành 2 nhóm, mỗi nhóm 4 ng−ời (A, B, C, D) lần l−ợt đ ứng tr−ớc 2 bàn đ ∙ đ −ợc chia làm 5 ô có đ ánh số 1, 2, 3, 4, 5. Các em khác quan sát trò chơ i. - Em A bốc vừng từ ô 1 sang ô 2, em B tiế p tục bốc từ ô 2 sang ô 3. Cứ lần l−ợt cho đ ế n hế t. Đội nào có l−ợng vừng thu đ −ợc ở ô 5 nhiề u hơ n là thắ ng (chú ý: mỗi em chỉ đ −ợc dùng 1 tay và chỉ bốc 1 lần). - Trò chơ i đ −ợc tổ chức trong vòng 3 ữ 5 phút. Việ c làm 3: Học sinh làm việ c theo h−ớng dẫn của giáo viên, thảo luận và trả lời câ u hỏi. Câ u hỏi về nội dung trong SGK Câ u hỏi khai thác nội dung GDMT Có nhữ ng mối liên hệ sinh học nào trong quần x∙ ? (đ ánh mũi tên). Có nhận xé t gì về số l−ợng các loài qua các bậc của hì nh tháp sinh thái ? Sau trò chơ i bốc vừng, các em có nhận xé t gì ? L−ợng vừng thu đ −ợc ở ô số 5 của 2 đ ội có khác nhau không ? Tại sao có sự khác nhau đ ó ? Yế u tố nào cần thiế t đ ể chiế n thắ ng trong trò chơ i này ? Qua trò chơ i, em có nhận xé t gì về việ c sử dụng năng l−ợng và tài nguyên của con ng−ời ? Chúng ta cần làm gì đ ể sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên? 120 B. Phần dành cho ng−ời đ ào tạo Gi oá viên 1. Nội dung kiế n thức: - Trong hệ sinh thái, các sinh vật có mối quan hệ qua lại với nhau và với môi tr−ờng xung quanh. Hệ số sử dụng có lợi các chất dinh d−ỡng và năng l−ợng giảm dần ở mỗi bậc theo các mắ t xí ch. - Sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên chí nh là duy trì và phát triể n cuộc sống của chúng ta. - Đâ y không chỉ là trách nhiệ m cá nhâ n mà là trách nhiệ m chung của cả cộng đ ồng. 2. Hì nh thức tổ chức: - Nế u sau trò chơ i bốc vừng mà 2 nhóm hoà thì gọi tiế p 2 nhóm khác làm lại (í t xảy ra). - Có thể thay bằng trò chơ i múc n−ớc: chia làm 2 nhóm, mỗi nhóm chuẩn bị một xô đ ựng đ ầy n−ớc và một xô không chứa n−ớc, đ ể cách nhau khoảng 10 m. Các em trong nhóm lần l−ợt dùng cốc nhựa (có đ ục thủng nhiề u lỗ ở đ áy) múc n−ớc từ xô đ ầy sang xô không tới khi hế t n−ớc thì thôi. Học sinh so sánh l−ợng n−ớc thu đ −ợc với l−ợng n−ớc ban đ ầu, so sánh l−ợng n−ớc thu đ −ợc của 2 nhóm và nhận xé t. Giáo viên sử dụng hệ thống câ u hỏi t−ơ ng tự ở bảng trên. Ng−ời soạn: ThS. Nguyễ n Xuâ n Lâ m 121 Mẫu 14 : xây dựng l−ới thức nă Cấp học Lớp học Môn học Trung học phổ thông 11 Sinh học A. Thiết kế mẫu 1. Tên bài: Hệ sinh thái (Bài 8) 2. Loại hì nh: GDMT khai thác từ môn Sinh học lớp 11. 3. Mục tiêu: - Hì nh thành khái niệ m đ ạo đ ức môi tr−ờng. - Nhận biế t đ −ợc vấn đ ề đ a dạng sinh học đ ang bị đ e dọa. 4 Chuẩn bị : a. Phầ n gi oá viên: Làm các miế ng bì a cứng có hì nh thù khác nhau trên đ ó viế t tên một số loài thực vật, đ ộng vật (có cả con ng−ời) bằng bút màu cùng một số bì a cứng hì nh mũi tên. Sau mỗi miế ng bì a có gắ n nam châ m ( nế u bảng gắ n là bằng sắ t) hoặ c băng dí nh hay vải dí nh. b. Phầ n học sinh: Đọc tr−ớc nội dung bài chuỗi l−ới thức ăn. 5. Hệ thống việ c làm : Việ c làm 1: Gi oá viên giao việ c: Trên bàn giáo viên đ ∙ có sẵ n các miế ng bì a cứng có đ ề tên các loài đ ộng thực vật, cả lớp chia thành ba đ ội đ ể thi lắ p ghé p l−ới thức ă n lên bảng trong thời gian 3 phút, đ ội nào lắ p đ −ợc l−ới rộng, đ a dạng và nhanh là đ ội đ ó thắ ng. Việ c làm 2: Chia lớp thành 3 đ ội thực hiệ n. Sau khi học sinh làm xong thì cho thảo luận đ ánh giá. Yêu cầu một học sinh lên dỡ bỏ một số mắ t l−ới và một học sinh khác lên đ iề u chỉ nh lại l−ới thức ă n. Tiế p tục cho học sinh thảo luận theo các câ u hỏi ở bảng d−ới đ â y. Câ u hỏi về nội dung trong SGK Câ u hỏi khai thác nội dung GDMT 1) Thế nào là l−ới thức ăn ? 2) Mối quan hệ giữ a các loài trong l−ới thức ăn là mối quan hệ gì ? 3) Vai trò của mỗi mắ t xí ch trong l−ới thức ăn? 1) Độ đ a dạng của l−ới thức ăn có ý nghĩ a gì ? 2) Vai trò của con ng−ời trong từng l−ới thức ăn ? 3) L−ới thức ăn suy giảm thì con ng−ời có chị u ảnh h−ởng không ? Vì sao ? 4) Trong tr−ờng hợp nh− thế nào thì l−ới thức ăn không tồn tại nữ a ? 5) Vậy sự đ a dạng sinh học là gì ? ý nghĩ a của nó ? Hiệ n nay con ng−ời có cần quan tâ m đ ế n đ ộ đ a dạng sinh học không ? Vì sao? 6) Con ng−ời cần làm gì đ ể bảo vệ đ a dạng sinh học ? 122 B. Phần dành cho ng−ời đ ào tạo Gi oá viên 1. Nội dung kiế n thức: - Con ng−ời trong mỗi l−ới thức ăn có 3 vai trò: vừa là một mắt xí ch của l−ới thức ăn, vừa có tác động mạnh nhất tới độ đa dạng của l−ới thức ăn, đồng thời giúp tiết kiệm năng l−ợng nhất khi sử dụng trực tiếp sinh vật sản xuất. - Đa dạng sinh học là sự tồn tại và phát triể n các loài sinh vật trên Trái đ ất mà mỗi sinh vật đ ề u có vai trò quan trọng đ ối với sự câ n bằng sinh thái. - Khi mất quá nhiề u mắ t xí ch thì l−ới thức ă n không tồn tại, tức là phá vỡ câ n bằng sinh thái và con ng−ời sẽ chị u hậu quả trực tiế p. 2. Hì nh thức tổ chức: - Trong tr−ờng hợp không chuẩn bị đ −ợc các miế ng bì a cứng đ ề tên các loài đ ộng thực vật thì giáo viên có thể viế t tên các loài thành một cột dọc ở góc bảng và cũng tiế n hành chia đ ội, cho học sinh viế t sơ đ ồ l−ới thức ăn trực tiế p lên bảng. - Hoạt đ ộng nên tiế n hành trong 7 phút. Ng−ời soạn: ThS. Nguyễ n Văn Hiề n 123 Tài liệu tham khảo 1. Allaby M (1994) The concise Oxford Dictionary of Ecology, Oxford University Press. 2. American Forest Foundation-Project (1995). Learning Tree Environmental Education Activity Guide, 1995. 3. Bộ Giáo dục và Đào tạo ( 2000). Đề ná Đ−a c cá Nội dung Bảo vệ Môi tr−ờng vào Hệ thống Gi oá dục Quốc dâ n. Hà Nội, 2000. 4. Bộ Giáo dục và Đào tạo/Ch−ơ ng trì nh Phát triể n Liên hợp quốc (1998). C cá h−ớng dẫn chung về Gi oá dục Môi tr−ờng dành cho ng−ời Đào tạo Gi oá viên Tr−ờng tiể u học, Trung học Cơ sở, Trung học Phổ thông (1998). Dự án VIE/95/041 5. Bradshaw H.T. (1952) DDT analysis report, Environmental Reviews, 13: 10-17. 6. C cá h−ớng dẫn chung dành cho ng−ời đ ào tạo gi oá viên và C cá v nă bản ph pá luậ t liên quan đế n bảo vệ môi tr−ờng (1993). NXB Chí nh trị Quốc gia, Hà Nội 7. Chapman J.L. and Reiss M.J (1985). Ecology. London. 8. Costanza R. et al. (1995). Ecosystem Health: New Goals for Environmental Management. Island Press. 34-45 9. Costanza R. et al. (1997). The Value of the World's Ecosystem Services and Natural Capital. Nature Vol. 387. p253-260. 10. Cứu lấy tr iá đấ t, chiế n l−ợc cho cuộc sống bề n vững (1983). NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội 11. Daily M. (1997). Food Aditives, Nature. 23: 87-90 12. Dickinson G and K. Murphy (1996). Ecosystems: a Functional Application. London UK 13. Diesendorf M and C.Hamilton (1997). Human Ecology, Human Economy, London UK 14. Duraiapath W. (1993). Effects on wildlife. Environmental Reviews. 13: 23-34 15. D−ơ ng Hữ u Thời (1998) Cơ sở Sinh th iá học, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội 16. Đặ ng Nh− Toàn (1996). Kinh tế môi tr−ờng NXB Giáo dục 17. GEF/UNDP/IMO (1996). Strategic Environmental Management Plan for the Bantangas Bay Region. Environment and Natural Resources Office of The Provincial Government of Bantaygas 18. IUCN-UNEF-WWF-Cứu lấ y tr iá đ ấ t-chiế n l−ợc cho cuộc sống bề n vững (1996), NXB Khoa học và Kỹ thuật, 1996. 19. Jensen A.R.( 1978). Relation between Human Activities and Biosphere, Nature 12:23-98 20. Hồ Ngọc Đại. Tâ m lý học dạy học. Nxb. Giáo dục, 1983. Tái bản, 2000, Nxb Đại học quốc gia. 296 trang. 21. Lê Thạc Cán(1996), Cơ sở học môi tr−ờng, Đại học Quốc gia 22. Lê Văn Khoa (1995) Môi tr−ờng và ô nhiễ m, NXB Giáo dục. 23. Luật môi tr−ờng (1994), NXB Chí nh trị Quốc gia 24. L−u Xuâ n Mới (2000). Lý luận Dạy học Đại học. Nxb. Giáo dục. 25. Master R. (1980). The theory of Human Geography. Princeton University, 345-456. 26. Nguyễ n Hoàng Trí (2000). Sinh th iá nhâ n v nă. NXB Giáo dục 27. Nguyễ n Ph−ớc T−ơ ng(1999), Tiế ng kêu cứu của Tr iá đ ấ t. NXB Giáo dục 124 28. Reign. W (1991). Life in Our Hands: Ecology and Issues/Organisms in Their Environments. Steve Malcolm. 29. Ryan. F and S. Ray (1991). The Environment Book: Activities and Ideas for Environmental Education. Macmillan Comp. Australia 30. Sách giáo khoa và sách giáo viên các lớp 6,7,8,9 của 4 môn: Sinh, Đị a, Hoá, Tiế ng Việ t- NXB Giáo dục, (1999-2000). 31. Stapp B. and D.A. Cox (1979). Environmental Education Activities Manual.Michigan USA. 32. Trung tâ m Tài nguyên và môi tr−ờng, Đại học Quốc gia Hà Nội (1995): Tiế n tới môi tr−ờng bề n vữ ng-NXB Nông nghiệ p, 1995. 33. Tuyể n tập các báo cáo Khoa học tại Hội nghị môi tr−ờng toàn quốc năm (1998), NXB Khoa học và Kỹ thuật-4/1999